لکه های پیری، با ظاهری شبیه به کک و مک های بزرگ، یکی از شایع ترین تغییرات پوستی مرتبط با افزایش سن و قرار گرفتن در معرض نور خورشید هستند. اگرچه این لکه ها عموماً بی خطر تلقی می شوند، تشخیص دقیق آن ها از سایر ضایعات پوستی، به ویژه آن هایی که می توانند نشانه ای از مشکلات جدی تر باشند، اهمیت دارد. این مقاله به بررسی جامع لکه های پیری می پردازد؛ از تعریف و علل بروز گرفته تا روش های تشخیص و درمان موجود، و همچنین به معرفی سایر لکه های پوستی مرتبط با افزایش سن که ممکن است نیاز به توجه پزشکی داشته باشند.
لکه های پیری چیست؟
آیا اخیراً متوجه ی ظهور لکه هایی شبیه به کک و مک روی دست ها یا صورت خود شده اید؟ این علائم شایع، لکه های پیری نام دارند.
لکه های پیری، ضایعات پوستی مسطح و تغییر رنگ یافته به طیف های قهوه ای روشن تا سیاه و خاکستری هستند که اغلب در نواحی که به طور مداوم در معرض تابش آفتاب قرار داشته اند، مانند پشت دست ها و صورت، ظاهر می شوند. این لکه ها در اصطلاحات پزشکی با نام های لنتیگو سنی، لنتیگو خورشیدی و یا لکه های آفتابی نیز شناخته می شوند و گاهی به اشتباه لکه های کبدی خوانده می شوند.
بروز این لکه ها به صورت منفرد یا چندتایی در کنار هم، یک پدیده رایج است. در حالی که امکان ظهور آن ها در سنین پایین تر و حتی در دوران کودکی وجود دارد، اما معمولاً در میانسالی و بزرگسالی، به ویژه در افرادی که سابقه قرارگیری طولانی مدت در معرض نور آفتاب را دارند، مشهودتر می شوند.
خوشبختانه، لکه های پیری ماهیت سرطانی ندارند و خطر تبدیل شدن آن ها به سرطان نیز بسیار پایین است. با این وجود، توصیه می شود که برای ارزیابی دقیق هرگونه لکه پوستی جدید، به متخصص پوست مراجعه شود تا تشخیص قطعی صورت گیرد و احتمال وجود سایر ضایعات پوستی رد شود.
دلایل بروز لکه های پیری چیست؟
علت اصلی بروز لکه های پیری، تولید بیش از حد رنگدانه پوست یا ملانین در اثر عوامل مختلف است. مکانیسم دقیق ایجاد این افزایش تولید ملانین هنوز به طور کامل شناخته نشده است، اما شواهدی وجود دارد که نشان می دهد عوامل ژنتیکی می توانند در بروز آن ها نقش داشته باشند. به عبارت دیگر، افرادی که سابقه خانوادگی ابتلا به لکه های پیری را دارند، ممکن است استعداد بیشتری برای ظهور این لکه ها داشته باشند.
علاوه بر استعداد ژنتیکی، پیری طبیعی پوست و قرار گرفتن طولانی مدت در معرض اشعه ماورای بنفش (UV) ناشی از منابعی مانند نور مستقیم خورشید و دستگاه های برنزه کننده (سولاریوم) از عوامل مهم در ایجاد لکه های پیری محسوب می شوند. به همین دلیل، احتمال بروز این لکه ها در مناطقی از پوست که به طور مکرر در معرض نور قرار می گیرند، بیشتر است، از جمله:
- صورت
- پشت دست ها
- شانه ها و بازوها
چه افرادی بیشتر در معرض لکه های پیری قرار دارند؟
اگرچه لکه های پیری می توانند در هر فردی ظاهر شوند، اما شیوع آن ها در افراد با ویژگی های زیر بیشتر است:
- افراد بالای 40 سال
- افرادی با پوست روشن
- افرادی که سابقه قرارگیری مکرر و طولانی مدت در معرض نور آفتاب را دارند.
- افرادی که به طور منظم از تخت ها و دستگاه های برنزه کننده استفاده می کنند.
علائم لکه های پیری چیست؟
علائم اصلی لکه های پیری عبارت اند از:
- رنگ: طیف رنگی لکه های پیری از قهوه ای روشن تا سیاه متغیر است. شدت رنگ آن ها ممکن است پس از قرارگیری در معرض نور آفتاب افزایش یابد و تیره تر شوند.
- بافت: سطح لکه های پیری معمولاً همسطح با پوست اطراف بوده و بافت متفاوتی ندارند. این لکه ها اغلب در نواحی در معرض آفتاب ظاهر شده و فاقد درد هستند.
- اندازه: ابعاد لکه های پیری می تواند بسیار متنوع باشد، از اندازه یک خال کوچک تا ضایعات دایره ای با قطر تقریبی 2.5 سانتیمتر.
- تعداد: لکه های پیری می توانند به صورت منفرد یا به شکل خوشه های چندتایی ظاهر شوند. بروز آن ها به صورت گروهی معمول تر است.
- شکل: شکل لکه های پیری معمولاً گرد یا بیضی با حاشیه های کاملاً مشخص و منظم است.
لکه های پیری چگونه تشخیص داده می شوند؟
متخصص پوست معمولاً لکه های پیری را از طریق معاینه بصری، نمونه برداری از پوست (بیوپسی) یا ترکیبی از هر دو روش تشخیص می دهد.
معاینه بصری
در طول معاینه بصری، پزشک متخصص پوست رنگ، اندازه و شکل لکه را به دقت بررسی می کند تا تشخیص دهد که آیا ضایعه مورد نظر واقعاً لکه پیری است یا خیر. همچنین ممکن است سطح لکه را لمس کند تا قوام و بافت آن را با پوست اطراف مقایسه نماید و میزان برجستگی احتمالی را ارزیابی کند.
نمونه برداری
معمولاً در صورتی که متخصص پوست به وجود ابهام در تشخیص و احتمال وجود ضایعات دیگری غیر از لکه پیری مشکوک شود، انجام نمونه برداری از پوست را توصیه می کند.
نمونه برداری شامل برداشتن یک قطعه کوچک از پوست ناحیه مورد نظر و ارسال آن به آزمایشگاه پاتولوژی برای بررسی میکروسکوپی و رد احتمال سرطان پوست یا سایر ناهنجاری های بافتی است.
لکه های پیری چگونه درمان می شوند؟
لکه های پیری به خودی خود تهدیدی برای سلامتی محسوب نمی شوند و اغلب نیازی به درمان پزشکی ندارند. با این حال، برخی افراد ممکن است به دلایل زیبایی تمایل به حذف یا کمرنگ کردن این لکه ها داشته باشند.
گزینه های درمانی موجود عبارت اند از:
داروهای تجویزی
متخصص پوست ممکن است کرم های روشن کننده موضعی را برای کمک به کمرنگ شدن تدریجی لکه های پیری تجویز کند. این کرم ها معمولاً حاوی هیدروکینون و گاهی اوقات رتینوئیدهایی مانند ترتینوئین هستند.
لازم به یادآوری است که استفاده منظم و طولانی مدت (معمولاً چندین ماه) از داروها برای مشاهده اثرات کمرنگ کنندگی این کرم ها ضروری است.
همچنین توجه داشته باشید که کرم های روشن کننده و ترتینوئین می توانند حساسیت پوست را نسبت به آسیب های ناشی از اشعه ماورای بنفش افزایش دهند؛ بنابراین، استفاده مداوم از کرم ضد آفتاب با طیف وسیع و SPF مناسب در طول دوره درمان و پس از آن، حتی در روزهای ابری، از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
روش های پزشکی
روش های پزشکی متعددی برای حذف یا کاهش ظاهر لکه های پیری وجود دارد، اما این روش ها می توانند با خطرات و عوارض جانبی بالقوه همراه باشند.
توصیه می شود قبل از انتخاب هر روش درمانی، با متخصص پوست، جراح پلاستیک یا سایر متخصصین مراقبت از پوست مشورت کنید تا مناسب ترین گزینه برای نوع پوست شما تعیین شود و اطلاعات کاملی در مورد مزایا و معایب هر روش کسب نمایید.
انواع روش های پزشکی برای درمان لکه های پیری عبارت اند از:
لیزر درمانی (IPL - Intense Pulsed Light): در این روش درمانی، پالس های نور با شدت بالا از سطح پوست عبور کرده و رنگدانه ملانین موجود در لکه های پیری را هدف قرار داده و تخریب می کنند. پس از درمان ممکن است قرمزی یا تورم خفیفی ایجاد شود، اما معمولاً فرد می تواند بلافاصله به فعالیت های روزمره خود بازگردد. عوارض جانبی احتمالی شامل کبودی، تاول، تغییر رنگ پوست (تیره تر یا روشن تر شدن) و عفونت است.
لایه برداری شیمیایی (Chemical Peeling): در این روش، یک محلول شیمیایی بر روی پوست اعمال می شود تا لایه بیرونی آسیب دیده پوست برداشته شده و پوست جدید و سالم جایگزین آن شود. عوارض جانبی شایع شامل قرمزی، خشکی، سوزش، احساس سوزش و تورم خفیف است. عوارض جانبی جدی تر و بالقوه دائمی شامل ایجاد اسکار (جای زخم)، تغییرات رنگدانه ای پوست (تیرگی یا روشن شدن پوست) و عفونت می باشد. لایه برداری های عمیق در موارد نادر می توانند به اندام های داخلی مانند قلب، کبد یا کلیه ها آسیب برسانند. دوره بهبودی پس از لایه برداری شیمیایی بسته به عمق آن می تواند از چند روز تا چند هفته طول بکشد و قرمزی ممکن است برای چند ماه باقی بماند.
درم ابریژن (Dermabrasion): در این روش، لایه های سطحی پوست با استفاده از یک وسیله چرخان مخصوص ساییده می شوند تا پوست جدید به مرور در محل آن جایگزین شود. پس از درم ابریژن، پوست احتمالاً قرمز و متورم به نظر رسیده و فرد احساس سوزش یا گزگز خواهد داشت. بهبودی کامل پوست ممکن است حدود سه ماه طول بکشد. عوارض جانبی شامل ایجاد آکنه، تغییرات موقت یا دائمی در رنگ پوست، ایجاد اسکار و بزرگ شدن منافذ پوست است.
کرایوتراپی (Cryotherapy): در این روش، لکه های پیری با استفاده از نیتروژن مایع منجمد می شوند. عوارض جانبی این روش می تواند شامل تاول، درد، تورم، تیره تر شدن موقت لکه، روشن شدن پوست اطراف لکه و ایجاد اسکار باشد.
درمان با لیزر (Laser Therapy): در این روش از طول موج های خاص نور لیزر برای حذف انتخابی رنگدانه لکه استفاده می شود. عوارض جانبی معمولاً شامل تیرگی موقت لکه است. پس از درمان، ناحیه باید تمیز نگه داشته شود و از دستکاری و کندن پوسته یا زخم های احتمالی خودداری شود.
میکرودرم ابریژن (Microdermabrasion): در این روش، لایه سطحی پوست به آرامی با استفاده از کریستال های ریز یا یک نوک الماسی شکل برداشته می شود. دوره بهبودی این روش بسیار کوتاه است، اما پس از آن حفظ رطوبت پوست با استفاده از مرطوب کننده های مناسب ضروری است. عوارض جانبی معمولاً شامل حساسیت، تورم و قرمزی خفیف است.
به خاطر داشته باشید که استفاده از کرم ضد آفتاب با SPF مناسب پس از هر نوع درمان پوستی ضروری است، زیرا از پوست در حال ترمیم، در برابر آسیب های ناشی از اشعه ماورای بنفش محافظت کرده و به پیشگیری از بازگشت لکه های پیری نیز کمک می کند.
درمان های بدون نسخه
کرم ها و سرم های متعددی در بازار به عنوان درمان های بدون نسخه برای لکه های پیری به فروش می رسند. اگرچه غلظت مواد موثره در این محصولات معمولاً کمتر از داروهای تجویزی است، اما می توانند به کاهش تدریجی رنگدانه های اضافی پوست کمک کنند. قبل از مراجعه به متخصص پوست، استفاده از این محصولات می تواند مد نظر قرار گیرد، اما اثربخشی آن ها ممکن است به اندازه درمان های حرفه ای نباشد.
در صورت تمایل به استفاده از کرم های بدون نسخه، به وجود مواد زیر در ترکیبات آن ها توجه کنید:
- دئوکسی آربوتین
- اسید گلیکولیک
- آلفا هیدروکسی اسیدها
- کوجیک اسید
به طور کلی، محصولات آرایشی قادر به حذف کامل لکه های پیری نیستند، اما می توانند در پوشاندن آن ها مؤثر باشند. برای انتخاب برندها و محصولات مناسب جهت پوشاندن لکه های پیری، می توانید با متخصص پوست یا جراح پلاستیک مشورت نمایید.
سایر لکه های پوستی شایع ناشی از افزایش سن
علاوه بر لکه های پیری، انواع دیگری از ضایعات پوستی نیز وجود دارند که با پیشرفت سن احتمال ظهور آن ها افزایش می یابد، از جمله کراتوزهای سبورئیک، کراتوزهای اکتینیک و سرطان پوست. شناخت این ضایعات و افتراق آن ها از یکدیگر برای تشخیص و مدیریت صحیح ضروری است.
کراتوزهای سبورئیک
کراتوزهای سبورئیک، ضایعات پوستی خوش خیم و معمولاً گرد یا بیضی شکل هستند که می توانند در هر نقطه ای از بدن به جز کف دست ها، کف پاها و غشاهای مخاطی ظاهر شوند. این ضایعات معمولاً دارای ویژگی های زیر هستند:
- در ابتدا به صورت نواحی کوچک و زبر شروع شده و به تدریج ظاهری ضخیم و شبیه به زگیل پیدا می کنند.
- ممکن است سطحی چرب و کمی برجسته داشته باشند.
- اغلب به رنگ قهوه ای دیده می شوند، اما می توانند زرد، سفید یا سیاه نیز باشند.
کراتوزهای سبورئیک ذاتاً مضر نیستند و ماهیت سرطانی ندارند، اما گاهی اوقات به دلیل ظاهر مشابه، ممکن است با ملانوما -یک نوع جدی سرطان پوست- اشتباه گرفته شوند. به همین دلیل، بررسی این ضایعات توسط متخصص پوست توصیه می شود.
کراتوزهای اکتینیک
کراتوزهای اکتینیک معمولاً به صورت لکه های زبر و پوسته دار بر روی مناطقی از پوست ظاهر می شوند که سال ها در معرض تابش شدید آفتاب قرار داشته اند، مانند دست ها، بازوها و صورت. این ضایعات معمولاً اندازه ای در حد یک پاک کن مداد دارند.
احتمال بروز کراتوزهای اکتینیک در افراد زیر بیشتر است:
- افراد بالای 60 سال
- افرادی با موهای روشن و چشمان آبی
- افرادی که پوست آن ها به راحتی در معرض آفتاب می سوزد
- افرادی که سابقه قرارگیری طولانی مدت در معرض نور آفتاب را دارند
اگرچه کراتوزهای اکتینیک در ابتدا سرطانی نیستند، اما پتانسیل تبدیل شدن به کارسینوم سلول سنگفرشی (یک نوع سرطان پوست) را دارند. به همین دلیل، ارزیابی و مدیریت این ضایعات توسط پزشک متخصص پوست از اهمیت بالایی برخوردار است.
سرطان پوست
سرطان پوست معمولاً به شکل یک خال، کک و مک یا لکه جدید یا غیرمعمول بر روی مناطقی مانند صورت، سینه، بازوها و دست ها ظاهر می شود. با این حال، علائم و ظاهر ضایعات سرطانی بسته به نوع سرطان پوست می تواند بسیار متنوع باشد.
در صورت مشاهده هرگونه تغییر در اندازه، شکل، رنگ یا سایر ویژگی های لکه های پوستی یا خال های خود، به ویژه ظهور ناگهانی یا تغییرات پیشرونده، حتماً به پزشک متخصص پوست مراجعه نمایید تا ارزیابی های لازم انجام شود. تشخیص زودهنگام سرطان پوست نقش مهمی در موفقیت درمان دارد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
لکه های پیری معمولاً نیازی به مداخله پزشکی ندارند، اما مشاهده برخی علائم هشداردهنده می تواند نشانه ای از لزوم مراجعه به پزشک باشد.
در صورتی که ظاهر، شکل یا اندازه لکه های پوستی مرتبط با افزایش سن در طول زمان دچار تغییر شود، توصیه می شود برای بررسی دقیق تر به پزشک مراجعه کنید. همچنین، در صورت مشاهده هر یک از ویژگی های زیر در یک لکه پوستی، مراجعه به پزشک ضروری است:
- وجود ترکیبی غیرمعمول از رنگ ها در لکه.
- تیره و سیاه به نظر رسیدن لکه.
- داشتن لبه ها یا حاشیه های نامنظم و غیر واضح.
- خونریزی از لکه.
پیشگیری از لکه های پیری
اگرچه پیشگیری کامل از بروز لکه های پیری ناشی از افزایش سن همیشه امکان پذیر نیست، اما با رعایت اقدامات زیر می توان احتمال ظهور آن ها را به طور قابل توجهی کاهش داد:
- اجتناب از قرارگیری در معرض نور مستقیم خورشید در ساعات اوج تابش (10 صبح تا 4 بعد از ظهر). در این ساعات، شدت اشعه های ماورای بنفش در بالاترین حد خود قرار دارد.
- استفاده روزانه از کرم ضد آفتاب با طیف وسیع. کرم ضد آفتاب باید حداقل دارای SPF 30 بوده و در برابر هر دو نوع اشعه UVA و UVB محافظت کننده باشد.
- استعمال کرم ضد آفتاب حداقل 30 دقیقه قبل از قرار گرفتن در معرض نور خورشید. تجدید کرم ضد آفتاب هر دو ساعت یک بار و بلافاصله پس از شنا کردن یا تعریق زیاد نیز ضروری است.
- پوشیدن لباس های محافظ. استفاده از لباس هایی مانند کلاه لبه پهن، شلوار بلند و پیراهن های آستین دار می تواند به محافظت از پوست در برابر اشعه های ماورای بنفش کمک کند. برای محافظت بیشتر، می توان از لباس های ضد UV با فاکتور محافظت در برابر اشعه ماوراء بنفش (UPF) حداقل 40 استفاده کرد.
چشم انداز این عارضه طولانی مدت چیست؟
لکه های پیری، تغییرات بی ضرر و خوش خیم در پوست هستند که معمولاً هیچ گونه درد یا ناراحتی ایجاد نمی کنند. با این حال، در برخی موارد، ظاهر آن ها ممکن است باعث نگرانی های زیبایی یا ترس از سرطان پوست شود.
در صورتی که متوجه هرگونه تغییر در لکه های پیری خود شده اید یا تمایل به روشن کردن یا برداشتن آن ها به دلایل زیبایی دارید، مشورت با پزشک متخصص پوست توصیه می شود. پزشک می تواند لکه ها را به دقت بررسی کرده و راهنمایی های بیشتری در مورد گزینه های درمانی موجود ارائه دهد و به نگرانی های شما پاسخ دهد.
ثبت دیدگاه
دیدگاه خود را درباره این مطلب بنویسید.