کراتوز اکتینیک که اغلب از آن به عنوان کراتوز خورشیدی یاد می شود، چیزی بیش از یک لکه خشک روی پوست است. این عارضه، نتیجه سال ها قرار گرفتن بدون محافظت در معرض نور خورشید و اشعه ماوراء بنفش (UV) است و به صورت لکه های زبر، پوسته پوسته و گاهی تغییر رنگ یافته خود را نشان می دهد. در ادامه اطلاعاتی درباره علائم و علل بروز کراتوز اکتینیک، نحوه تشخیص و درمان آن ارائه می شود.
کراتوز اکتینیک چیست؟
کراتوز آکتینیک که با نام کراتوز خورشیدی نیز شناخته می شود، لکه های زبر و پوسته پوسته روی پوست هستند که در اثر سال ها قرار گرفتن مزمن و تجمعی در معرض نور خورشید و اشعه ماوراء بنفش (UV) ایجاد می شوند. این عارضه عمدتاً در نواحی ای از بدن که بیشتر در معرض آفتاب قرار دارند، مانند صورت، لب ها، گوش ها، ساعد، پوست سر (به ویژه در افراد طاس)، گردن یا پشت دست ها دیده می شود.
این لکه ها معمولاً به آرامی رشد می کنند و اغلب برای اولین بار در افراد بالای 40 سال ظاهر می شوند. نکته حائز اهمیت این است که کراتوز آکتینیک تنها یک مشکل زیبایی نیست؛ اگر درمان نشود، بین 5 تا 10 درصد احتمال دارد که به نوعی سرطان پوست به نام کارسینوم سلول سنگفرشی تبدیل شود. بنابراین، تشخیص زودهنگام و درمان به موقع کراتوز آکتینیک، اهمیت بسزایی در پیشگیری از پیشرفت آن به سرطان دارد. خوشبختانه، با کاهش قرار گرفتن در معرض نور خورشید و محافظت مداوم از پوست در برابر اشعه UV، می توانید خطر ابتلا به این عارضه پوستی را به میزان قابل توجهی کاهش دهید.
علائم کراتوز اکتینیک
کراتوز آکتینیک می تواند ظاهرهای متفاوتی داشته باشد، اما مهم ترین علائم و نشانه های آن که باید به آن ها توجه کنید، عبارتند از:
- لکه های زبر، خشک یا پوسته پوسته روی پوست، که معمولاً قطر آن ها کمتر از 2.5 سانتی متر (حدود یک اینچ) است. این زبری اغلب با لمس بهتر حس می شود.
- لکه های صاف یا کمی برجسته یا توده هایی روی لایه بالایی پوست.
- در برخی موارد، سطحی بسیار سخت و شبیه زگیل ممکن است مشاهده شود.
- تغییرات رنگی در لکه ها، از جمله صورتی، قرمز، قهوه ای یا حتی همرنگ پوست.
- احساس خارش، سوزش، درد، خونریزی یا ایجاد پوسته روی لکه.
- ظهور لکه ها یا توده های جدید در مناطق معمولاً در معرض آفتاب مانند سر، گردن، دست ها و ساعد.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
تشخیص تفاوت بین لکه های پوستی غیرسرطانی و سرطانی دشوار است. به همین دلیل، بسیار مهم است که هرگونه تغییر جدید در پوست، به خصوص اگر لکه یا ناحیه پوسته پوسته پایدار باشد، رشد کند، تغییر شکل دهد، یا خونریزی داشته باشد، توسط پزشک متخصص پوست (درماتولوژیست) بررسی شود. تشخیص زودهنگام می تواند از پیشرفت عارضه به مراحل جدی تر جلوگیری کند.
چه عواملی باعث ایجاد کراتوز آکتینیک می شوند؟
دلیل اصلی و اصلی ترین عامل ایجاد کراتوز آکتینیک، قرار گرفتن مکرر یا شدید در معرض اشعه ماوراء بنفش (UV) است. این اشعه عمدتاً از نور خورشید ساطع می شود، اما دستگاه های برنزه کننده (سولاریوم) نیز منبع قوی اشعه UV هستند و خطر ابتلا به این عارضه را به میزان قابل توجهی افزایش می دهند. آسیب DNA سلول های پوستی در اثر تابش UV به صورت تجمعی و در طول سالیان متمادی رخ می دهد.
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
هر کسی ممکن است به کراتوز آکتینیک مبتلا شود، اما برخی ویژگی ها و شرایط، خطر ابتلا به این عارضه را به شدت افزایش می دهند. شما بیشتر در معرض خطر هستید اگر:
- موهای قرمز یا بلوند و چشم های آبی یا روشن دارید (پوست های روشن تر حساسیت بیشتری به آفتاب دارند).
- سابقه قرار گرفتن زیاد در معرض نور خورشید در طول زندگی یا سابقه آفتاب سوختگی های شدید و مکرر (به ویژه در دوران کودکی) دارید.
- هنگام قرار گرفتن در معرض نور خورشید، مستعد کک و مک زدن یا سوختن سریع پوست هستید.
- بیش از 40 سال سن دارید (با افزایش سن، آسیب های تجمعی آفتاب بیشتر خود را نشان می دهند).
- در یک منطقه آفتابی یا با تابش UV شدید (مانند مناطق کوهستانی یا نزدیک به خط استوا) زندگی می کنید.
- شغل شما مستلزم کار طولانی مدت در فضای باز است (مانند کشاورزان، کارگران ساختمانی، ملوانان).
- سیستم ایمنی ضعیفی دارید (به دلیل بیماری هایی مانند ایدز، پیوند عضو یا مصرف داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی).
عوارض احتمالی کراتوز آکتینیک
اگر کراتوز آکتینیک به موقع و به درستی درمان شود، می توان آن را با موفقیت از بین برد یا برداشت و از عوارض بعدی جلوگیری کرد. اما اگر درمان نشود، همانطور که قبلاً ذکر شد، درصدی از این لکه ها ممکن است به کارسینوم سلول سنگفرشی (SCC) تبدیل شوند. کارسینوم سلول سنگفرشی اگر به موقع تشخیص و درمان شود، معمولاً تهدیدکننده زندگی نیست و نرخ درمان بالایی دارد. با این حال، در صورت عدم درمان، پتانسیل گسترش به بافت های اطراف و در موارد نادر، به سایر قسمت های بدن را دارد که می تواند جدی و خطرناک باشد.
پیشگیری از بروز کراتوز اکتینیک
رعایت نکات ایمنی در برابر آفتاب، نقش کلیدی در پیشگیری از کراتوز آکتینیک و در نتیجه، کاهش خطر ابتلا به سرطان پوست دارد. برای محافظت مؤثر از پوست خود در برابر نور خورشید و اشعه UV، این اقدامات را به طور جدی انجام دهید:
محدود کردن زمان قرار گرفتن در معرض آفتاب:
- به ویژه از قرار گرفتن مستقیم در معرض نور خورشید در اوج ساعات تابش UV (بین ساعات 10 صبح تا 4 بعد از ظهر) خودداری کنید.
- از آفتاب گرفتن بیش از حد که منجر به آفتاب سوختگی یا برنزه شدن شود، پرهیز کنید. هرگونه برنزه شدن پوست، نشانه آسیب سلولی است.
استفاده منظم و صحیح از کرم ضد آفتاب:
- قبل از بیرون رفتن، از کرم ضد آفتاب با طیف گسترده (Broad Spectrum) استفاده کنید که هم در برابر اشعه UVA و هم UVB محافظت کند.
- فاکتور محافظت در برابر آفتاب (SPF حداقل 30) را انتخاب کنید، همانطور که آکادمی پوست آمریکا توصیه می کند. این کار را حتی در روزهای ابری نیز انجام دهید، زیرا اشعه UV می تواند از ابرها عبور کند.
- از کرم ضد آفتاب روی تمام پوست های در معرض آفتاب استفاده کنید و از بالم لب حاوی ضد آفتاب برای محافظت از لب ها غافل نشوید.
- حداقل 15 تا 20 دقیقه قبل از بیرون رفتن، کرم ضد آفتاب بزنید و هر دو ساعت یکبار (یا بیشتر در صورت شنا، تعریق زیاد یا خشک کردن بدن با حوله) آن را تجدید کنید.
- توجه ویژه به نوزادان: استفاده از کرم ضد آفتاب برای نوزادان زیر 6 ماه توصیه نمی شود. در عوض، تا حد امکان آن ها را از آفتاب دور نگه دارید یا با سایه، کلاه لبه پهن و لباس هایی که بازوها و پاها را می پوشانند، به طور کامل از آن ها محافظت کنید.
پوشاندن پوست با لباس مناسب:
- برای محافظت بیشتر از پوست در برابر آفتاب، لباس های با بافت محکم و متراکم بپوشید که بازوها و پاها را بپوشانند. لباس های با فاکتور UPF (فاکتور محافظت در برابر اشعه ماوراء بنفش) 30 یا بالاتر، گزینه های عالی هستند.
- همچنین از کلاه لبه پهن استفاده کنید. این کلاه ها با ایجاد سایه کامل روی صورت، گوش ها و گردن، محافظت بسیار بیشتری نسبت به کلاه های بیسبال یا نقاب های گلف ارائه می دهند.
اجتناب کامل از دستگاه های برنزه کننده (سولاریوم):
-
اشعه ماوراء بنفش (UV) حاصل از دستگاه های برنزه کننده می تواند به اندازه آفتاب طبیعی، به پوست آسیب برساند و خطر ابتلا به سرطان پوست را به شدت افزایش دهد. هیچ "برنزه سالمی" از طریق این دستگاه ها وجود ندارد.
بررسی منظم پوست و گزارش هرگونه تغییر به پزشک:
- پوست خود را به طور منظم، ماهانه، در منزل بررسی کنید و به دنبال ایجاد هرگونه رشد جدید یا تغییر در خال ها، کک و مک ها، برجستگی ها و علائم مادرزادی باشید.
- با کمک آینه، صورت، گردن، گوش ها و پوست سر خود را بررسی کنید. قسمت های بالایی و زیرین بازوها و دست ها، و همچنین پاها را نیز معاینه کنید. هرگونه تغییر مشکوک را فوراً به پزشک خود اطلاع دهید.
تشخیص کراتوز آکتینیک
پزشک شما معمولاً می تواند با معاینه ظاهری دقیق پوست، کراتوز آکتینیک را تشخیص دهد. اگر تردیدی در تشخیص وجود داشته باشد یا پزشک مشکوک به پیشرفت لکه به سمت سرطان باشد، ممکن است آزمایش های دیگری مانند بیوپسی پوست (نمونه برداری) انجام دهد. در بیوپسی پوست، نمونه کوچکی از بافت پوست برای بررسی میکروسکوپی در آزمایشگاه برداشته می شود. این روش معمولاً در مطب پزشک و پس از تزریق بی حسی موضعی انجام می شود.
حتی پس از درمان موفقیت آمیز کراتوز آکتینیک، پزشک ممکن است توصیه کند که حداقل سالی یک بار پوست خود را برای بررسی علائم جدید یا عود سرطان پوست معاینه کنید، به خصوص اگر سابقه ابتلا به کراتوزهای متعدد را داشته اید.
درمان کراتوز آکتینیک
کراتوز آکتینیک گاهی اوقات خود به خود از بین می رود، اما ممکن است پس از قرار گرفتن بیشتر در معرض نور خورشید دوباره بازگردد. از آنجایی که نمی توان پیش بینی کرد کدام کراتوزهای آکتینیک به سرطان پوست تبدیل می شوند، معمولاً برای احتیاط و پیشگیری، توصیه می شود که آن ها برداشته یا درمان شوند.
روش های درمانی متنوعی برای کراتوز آکتینیک وجود دارد که پزشک بر اساس تعداد، اندازه، محل و ویژگی های ضایعات، بهترین گزینه را انتخاب می کند:
داروها (درمان موضعی)
اگر چندین کراتوز آکتینیک دارید یا ضایعات گسترده هستند، پزشک ممکن است کرم یا ژل دارویی برای از بین بردن آن ها تجویز کند. این داروها معمولاً برای استفاده در منزل و طبق دستور پزشک هستند:
- فلوئورویوراسیل: یک داروی شیمی درمانی موضعی است که سلول های آسیب دیده را از بین می برد.
- ایمیکیمود: یک عامل اصلاح کننده پاسخ ایمنی است که سیستم ایمنی بدن را تحریک می کند تا سلول های غیرطبیعی را از بین ببرد.
- دیکلوفناک: یک داروی ضد التهاب غیر استروئیدی موضعی است که برای کراتوزهای آکتینیک خفیف تر استفاده می شود.
این محصولات ممکن است باعث التهاب پوست، قرمزی، پوسته پوسته شدن، تورم، یا احساس سوزش برای چند هفته شوند، که نشان دهنده عملکرد دارو است.
روش های جراحی و سایر روش ها (درمان های سرپایی)
این روش ها معمولاً در مطب پزشک و تحت بی حسی موضعی انجام می شوند:
کرایوتراپی (Cryotherapy): رایج ترین و سریع ترین درمان است. پزشک با استفاده از اسپری یا سوآپ، نیتروژن مایع بسیار سرد را روی کراتوز آکتینیک اعمال می کند. این کار باعث انجماد و تخریب سلول های آسیب دیده می شود که در نهایت به تاول زدن، پوسته ریزی و از بین رفتن ضایعه می انجامد. با بهبودی پوست، سلول های جدید و سالم ظاهر می شوند.
- عوارض جانبی احتمالی: تاول، جای زخم خفیف، تغییر در بافت پوست، عفونت، و تغییر موقت یا دائم در رنگ پوست ناحیه آسیب دیده.
کورتاژ (تراشیدن): در این روش، پزشک از ابزاری به نام کورت (یک ابزار تیز قاشقی شکل) برای تراشیدن و برداشتن سلول های آسیب دیده استفاده می کند. تراشیدن ممکن است با جراحی الکتریکی (الکتروسرجری) دنبال شود، که در آن از ابزاری شبیه مداد برای سوزاندن و از بین بردن بافت آسیب دیده با جریان الکتریکی استفاده می شود. این روش نیاز به بی حسی موضعی دارد.
- عوارض جانبی احتمالی: عفونت، جای زخم و تغییر در رنگ پوست ناحیه آسیب دیده.
لیزر درمانی: این تکنیک به طور فزاینده ای برای درمان کراتوز آکتینیک، به ویژه در نواحی حساس مانند صورت یا لب ها، استفاده می شود. پزشک از دستگاه لیزر فرسایشی (ابلیتیو) برای از بین بردن لکه استفاده می کند و به پوست جدید اجازه می دهد تا جایگزین شود.
- عوارض جانبی احتمالی: جای زخم، تغییر رنگ پوست آسیب دیده، قرمزی و تورم موقت.
فتودینامیک تراپی (Photodynamic Therapy - PDT): در این روش، پزشک یک محلول شیمیایی حساس به نور (مانند آمینولولینیک اسید) را روی پوست آسیب دیده می مالد. پس از یک دوره زمانی خاص (که محلول جذب می شود)، ناحیه در معرض نور خاصی (مانند نور آبی یا قرمز) قرار می گیرد که محلول را فعال کرده و سلول های کراتوز آکتینیک را از بین می برد.
- عوارض جانبی احتمالی: التهاب پوست، تورم، قرمزی و احساس سوزش یا گزگز در طول درمان و تا چند روز پس از آن. حساسیت به نور برای مدتی پس از درمان ادامه دارد.
آماده شدن برای ملاقات با پزشک
مراجعه زودهنگام به پزشک برای بررسی هرگونه تغییر مشکوک در پوست ضروری است. احتمالاً ابتدا به پزشک عمومی خود مراجعه خواهید کرد. در برخی موارد، هنگام تماس برای تعیین وقت ملاقات، ممکن است مستقیماً به متخصص بیماری های پوست (متخصص پوست) ارجاع داده شوید.
کارهایی که می توان انجام داد
زمان شما با پزشک محدود است، بنابراین تهیه لیستی از سؤالات به شما کمک می کند تا از وقت ملاقات خود نهایت استفاده را ببرید:
- آیا برای تأیید تشخیص، به آزمایش های بیشتری (مانند بیوپسی) نیاز است؟
- گزینه های درمانی من چیست و مزایا و معایب هر کدام کدامند؟
- هزینه درمان چقدر خواهد بود؟ آیا بیمه درمانی این هزینه ها را پوشش می دهد؟
- پس از درمان، باید به دنبال چه تغییرات مشکوکی در پوستم باشم؟
- چه نوع پیگیری و مراجعات بعدی را باید انتظار داشته باشم؟ (مانند معاینات سالانه پوست)
- چگونه می توانم از عود مجدد یا ایجاد کراتوزهای جدید جلوگیری کنم؟
چه انتظاری از پزشک می رود
پزشک شما نیز برای درک بهتر وضعیت و سابقه شما، سؤالاتی خواهد پرسید، مانند:
- چه زمانی برای اولین بار متوجه این لکه ها یا نقاط شدید؟
- آیا متوجه بیش از یک لکه یا نقطه شده اید؟
- آیا متوجه تغییرات بیشتری در پوست آسیب دیده شده اید (مثلاً رشد، تغییر رنگ، خارش یا خونریزی)؟
- آیا این وضعیت برای شما آزاردهنده است (مانند درد، خارش یا سوزش)؟
- آیا سابقه آفتاب سوختگی های شدید و مکرر داشته اید؟
- چند وقت یک بار و به چه مدت در معرض آفتاب یا اشعه ماوراء بنفش (UV) (مثلاً از طریق سولاریوم) قرار می گیرید؟
- آیا هنگام بیرون رفتن از پوست خود در برابر اشعه ماوراء بنفش (UV) محافظت می کنید (مانند استفاده از ضد آفتاب، کلاه یا لباس محافظ)؟
دیدگاه خود را به اشتراک بگذارید.