سرطان کف دهان یکی از انواع سرطان های سر و گردن است. این بیماری زمانی آغاز می شود که سلول های کف دهان (ناحیه نعل اسبی شکل زیر زبان) خارج از کنترل رشد کرده و ضایعات یا تومورهایی را تشکیل می دهند. غالباً سرطان کف دهان در ابتدا با زخم های آفت دهان اشتباه گرفته می شوند. در ادامه اطلاعاتی درباره علائم، علل بروز سرطان کف دهان، نحوه تشخیص و درمان آن ارائه می شود.
سرطان کف دهان چیست؟
سرطانی است که از بافت زیر زبان شروع می‌شود.
سرطان کف دهان معمولاً از سلول های مسطح و نازکی که درون دهان قرار دارند (سلول های سنگفرشی) شروع می‌شود. تغییرات ظاهری و احساس توده یا زخمی در کف دهان که بهبود نمی‌یابد، می‌تواند از اولین علائم سرطان کف دهان باشد.
درمان این سرطان شامل جراحی، رادیوتراپی و شیمی‌درمانی است.
علائم سرطان کف دهان
علائم و نشانه‌های سرطان کف دهان عبارتند از:
درد دهان
زخم های دهان که بهبود نمی یابند.
لق شدن دندان ها
درد هنگام بلع
کاهش وزن
گوش درد
تورم در گردن که ممکن است دردناک باشد.
لکه های سفید در دهان که از بین نمی روند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
در صورتی که هرگونه عارضه ای در دهان خود دیدید که بهبود نمی یافت، به پزشک یا دندانپزشک مراجعه کنید.
علل ابتلا به سرطان کف دهان
سرطان کف دهان زمانی اتفاق می‌افتد که یک جهش ژنی، سلولهای عادی و سالم را به سلولهای غیر عادی تبدیل کند. سلولهای سالم با سرعت مناسبی رشد می‌کنند و در زمان مقرری می‌میرند. سلولهای غیرعادی به صورت کنترل‌نشده رشد می‌کنند و نمی‌میرند. تجمع سلولهای غیرعادی، تومورها را تشکیل می‌دهند. سلولهای سرطانی ممکن است به بافت‌های مجاور نیز حمله کرده و می‌توانند با جدا شدن از تومور اولیه به سایر نقاط بدن منتشر شوند (متاستاز).
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
مواردی که ممکن است باعث افزایش سرطان کف دهان شود، شامل موارد زیر است:
مصرف هم زمان دخانیات و الکل، این خطر را بیشتر هم می کند.
پیشگیری از بروز بیماری
روش های کاهش خطر ابتلا به کف سرطان دهان عبارتند از:
عدم استعمال دخانیات. اگر در حال حاضر از هر نوع توتون و تنباکو استفاده می کنید، با پزشک خود در مورد راهکارهایی برای ترک سیگار صحبت کنید.
محدود کردن مصرف الکل. اگر می خواهید الکل بنوشید، این کار را با اعتدال انجام دهید. برای بزرگسالان سالم، این به معنای حداکثر یک لیوان نوشیدنی در روز برای زنان و حداکثر دو لیوان نوشیدنی در روز برای آقایان است.
معاینات منظم دندان‌پزشکی. در هنگام مراجعه به دندان‌پزشکی، دندانپزشک دهان را از لحاظ علائم غیرعادی نیز بررسی می‌کند و سریع‌تر می‌تواند سرطان را تشخیص دهد.
واکسیناسیون در برابر HPV. واکسینه شدن دربرابر HPV می‌تواند خطر ابتلا به سرطان را کاهش دهد؛ اما باید پیش از تزریق آن ابتدا با پزشک مشورت نمود.
تشخیص سرطان کف دهان
تست ها و روش هایی که برای تشخیص کف سرطان دهان استفاده می شود ممکن است شامل موارد زیر باشد:
معاینه دقیق بالینی. این روند با یک معاینه جسمی و بحث در مورد علائم و سابقه پزشکی آغاز می شود.
نمونه‌گیری از بافت (بیوپسی). ممکن است پزشک با کمک یک تیغ جراحی کوچک، بخشی از سلولهای مشکوک کف دهان را خارج کرده و سپس نمونه را به آزمایشگاه فرستاده تا سرطانی بودن یا نبودن آن ها را تشخیص دهد.
تست‌های تصویربرداری. تصویربرداری می‌تواند به پزشک کمک کند تا گستردگی و پراکندگی سرطان را تشخیص دهد. این تست‌ها معمولاً شامل ام آر آی (MRI)، سی تی اسکن (CT Scan)، و پت اسکن (PET Scan) می باشند.
ارزیابی نحوه تغذیه، گفتار و بلع. انجام این ارزیابی ها با کمک متخصص، برای سنجش قدم‌های بعدی درمان انجام می‌شود.
درمان سرطان کف دهان
درمان های سرطان کف دهان عبارتند از:
جراحي. نوع جراحی که برای سرطان دهان انجام می شود به اندازه، نوع، محل و عمق گسترش تومور بستگی دارد. اگر تومور از کف دهان گسترش یافته باشد، ممکن است لازم باشد برای تشخیص حد گستردگی، گره های لنفاوی مجاور نیز برداشته و بررسی شود.
پرتو درمانی (رادیوتراپی). در پرتودرمانی از پرتوهای پرانرژی مانند اشعه ایکس و پروتون ها برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می شود. از پرتودرمانی می توان به تنهایی برای درمان سرطان های کوچک کف دهان یا بعد از جراحی برای از بین بردن سلول های سرطانی باقی مانده استفاده نمود.
شیمی درمانی. در شیمی درمانی از داروهایی برای از بین بردن سلولهای سرطانی استفاده می شود. برای افراد مبتلا به سرطان کف دهان، شیمی درمانی اغلب پس از جراحی برای از بین بردن سلولهای سرطانی باقی مانده استفاده می شود. گاهی اوقات درمان شیمی درمانی همراه با پرتودرمانی تجویز می شود.
درمان فتودینامیک. در این روش درمانی، پزشک از دارویی استفاده می کند که سلولهای سرطانی را در برابر انرژی نوری با شدت زیاد، مانند لیزر، آسیب پذیر می کند. پس از جذب دارو توسط بافت هدف، پزشک سلولهای سرطانی را در معرض طول موج و انرژی خاصی از نور قرار می دهد که دارو را فعال کرده و سلولهای سرطانی یا پیش سرطانی را از بین می برد.
جراحی ترمیمی. بسته به اندازه، محل و گستردگی سرطان، برخی از افراد ممکن است برای بازگرداندن عملکرد دهان به جراحی ترمیمی نیاز داشته باشند.
توانبخشی. متخصصان توانبخشی در گفتاردرمانی، بلع درمانی، رژیم های غذایی، فیزیوتراپی و کاردرمانی به توانبخشی کمک می کنند که ممکن است پس از جراحی یا پرتودرمانی لازم باشد.
مراقبت تسکینی. مراقبت تسکینی یک مراقبت پزشکی ویژه است که بر روی تسکین درد و سایر علائم یک بیماری جدی متمرکز است. متخصصان مراقبت تسکینی با بیمار، خانواده و سایر پزشکان همکاری می کنند.
راهکارهایی برای کنارآمدن با بیماری
تشخیص سرطان می تواند زندگی را برای همیشه تغییر دهد. هر فرد روش خود را برای کنار آمدن با تغییرات عاطفی و جسمی که سرطان به وجود می آورد پیدا می کند. اما در ابتدای تشخیص، گاهی اوقات دشوار است که بدانید چه باید کرد.
در اینجا چند راهکار ساده برای کنار آمدن با بیماری آمده است:
برای تصمیم گیری درباره مراقبت از خود به اندازه کافی درباره سرطان بیاموزید. از پزشک خود در مورد سرطان خود، از جمله گزینه های درمانی و در صورت تمایل، پیش آگهی خود بپرسید. با کسب اطلاعات بیشتر در مورد سرطان، ممکن است در تصمیم گیری در مورد درمان اعتماد به نفس بیشتری پیدا کنید.
دوستان و خانواده را نزدیک خود نگه دارید. قوی نگه داشتن روابط نزدیک به شما کمک می کند تا با سرطان مقابله کنید. دوستان و خانواده می توانند پشتیبانی عملی لازم را از قبیل کمک به مراقبت از خانه در صورت بستری بودن در بیمارستان فراهم کنند و هنگامی که احساس نا امیدی می کنید می توانند از نظر عاطفی شما را حمایت کنند.
شنونده خوبی پیدا کنید که مایل باشد به صحبت های شما درباره امیدها و ترس های شما گوش دهد. این ممکن است یکی از دوستان یا اعضای خانواده باشد. صحبت با یک مشاور، مددکار اجتماعی پزشکی، یا گروه پشتیبانی سرطان نیز ممکن است مفید باشد. از پزشک خود در مورد گروه های پشتیبانی سوال کنید.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
درصورت مشاهده علائم نگران‌کننده، به پزشک یا دندانپزشک خود مراجعه کنید. درصورت مشکوک شدن پزشک یا دندانپزشک به ابتلا به سرطان کف دهان، شما را به متخصص بیماری‌های دهان، دندان، فک، غدد بزاقی و گردن (جراح فک و صورت) یا متخصص گوش و حلق و بینی ارجاع می دهد.
از آنجایی که مدت زمان ملاقات با پزشک کوتاه است، بهتر است، برای ملاقات با پزشک آماده باشید.
آنچه می توانید انجام دهید
از هرگونه محدودیت قبل از قرار ملاقات آگاه باشید. در زمان تعیین وقت، بپرسید آیا لازم است کاری از قبل انجام دهید، مانند محدود کردن رژیم غذایی.
علائمی که دارید را یادداشت کنید، از جمله علائمی که نامرتبط با بیماری به نظر می رسند.
اطلاعات شخصی اصلی، از جمله استرس های عمده یا تغییرات اخیر زندگی را یادداشت کنید.
لیستی از تمام داروها، ویتامین ها یا مکمل هایی که مصرف می کنید تهیه کنید.
یکی از اعضای خانواده یا دوست خود را همراه داشته باشید. گاهی اوقات ممکن است به خاطر سپردن تمام اطلاعات ارائه شده در هنگام قرار ملاقات دشوار باشد. شخصی که شما را همراهی می کند ممکن است چیزی که فراموش کرده اید را به خاطر بیاورد.
سوالاتی که از پزشک دارید را یادداشت کنید.
وقت شما با پزشک محدود است، بنابراین تهیه لیستی از سوالات به شما کمک می کند تا از وقت خود استفاده کنید. سوالات را از مهم ترین تا کم اهمیت ترین لیست کنید. در مورد سرطان کف دهان، برخی از سوالات اساسی که بهتر است از پزشک بپرسید شامل موارد زیر است:
سرطان در چه مرحله ای قرار دارد؟
به چه آزمایش های دیگری نیاز دارم؟
گزینه های درمان من چه هستند؟
چه درمانی برای نوع و مرحله سرطان من بهتر است؟
عوارض جانبی هر درمان چیست؟
آیا باید نظر پزشک دیگری را جویا شوم؟
آیا بروشور یا سایر مطالب چاپی وجود دارد که به من پیشنهاد کنید؟ چه وب سایت هایی را پیشنهاد می کنید؟
علاوه بر سوالاتی که برای پرسیدن از پزشک خود آماده کرده اید، از پرسیدن سوالات دیگری که برای شما پیش می آید تردید نکنید.
چه انتظاری از پزشک می رود
پزشک احتمالاً تعدادی سوال از شما می پرسد. آمادگی برای پاسخ دادن به آنها ممکن است وقتتان را برای نکاتی که می خواهید به آنها بپردازید، ذخیره کند. پزشک ممکن است سوالات زیر را بپرسد:
