خشکی دهان، فراتر از یک احساس ناخوشایند، می تواند زنگ خطری برای سلامت دهان و دندان باشد. کاهش تولید بزاق، علاوه بر اختلال در بلع و چشایی، زمینه را برای پوسیدگی دندان و عفونت های دهانی فراهم می کند. در این مقاله، اطلاعاتی درباره علل و علائم خشکی دهان، روش های تشخیص و درمان آن ارائه می شود.
خشکی دهان چیست؟
خشکی دهان، وضعیتی است که در آن غدد بزاقی، بزاق کافی برای مرطوب نگه داشتن دهان تولید نمی کنند. این عارضه اغلب به دلیل عوارض جانبی برخی داروها، افزایش سن یا پرتودرمانی برای درمان سرطان ایجاد می شود. در موارد کمتر، خشکی دهان ناشی از بیماری هایی است که مستقیماً بر غدد بزاقی تأثیر می گذارند.
بزاق با خنثی کردن اسیدهای تولید شده توسط باکتری ها، محدود کردن رشد آن ها و شستشوی ذرات غذا، از پوسیدگی دندان جلوگیری می کند. همچنین، بزاق حس چشایی را تقویت کرده و جویدن و بلعیدن را آسان تر می کند. علاوه بر این، آنزیم های موجود در بزاق به هضم غذا کمک می کنند.
کاهش بزاق و خشکی دهان می تواند تأثیر قابل توجهی بر سلامت عمومی، سلامت دندان ها و لثه ها، اشتها و لذت بردن از غذا داشته باشد. درمان خشکی دهان به علت زمینه ای آن بستگی دارد.
علائم خشکی دهان
اگر بزاق کافی تولید نمی شود ، احتمالا همه یا بیشتر این علائم و نشانه ها را تجربه می کنید:
- احساس خشکی یا چسبندگی در دهان
- بزاق غلیظ و رشته ای
- بوی بد دهان
- مشکل در جویدن، گفتار و بلعیدن
- خشکی یا گلو درد و گرفتگی صدا
- زبان خشک یا شیاردار
- تغییر حس چشایی
- مشکل در استفاده از دندان مصنوعی
علاوه بر این ، خشکی دهان می تواند منجر به چسبیدن رژ لب به دندان شود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
اگر علائم و نشانه های خشکی دهان به صورت مداوم مشاهده شد، با پزشک خود وقت تماس بگیرید.
علل ابتلا به خشکی دهان
خشکی دهان زمانی رخ می دهد که غدد بزاقی، بزاق کافی برای مرطوب نگه داشتن دهان تولید نکنند. این غدد ممکن است به دلایل زیر به درستی عمل نکنند:
- داروها: بسیاری از داروها، از جمله داروهای بدون نسخه، می توانند عارضه جانبی خشکی دهان ایجاد کنند. داروهای ضدافسردگی، فشار خون بالا، اضطراب، آلرژی، ضد احتقان، شل کننده های عضلانی و مسکن ها از جمله این داروها هستند.
- افزایش سن: بسیاری از سالمندان با افزایش سن خشکی دهان را تجربه می کنند. عوامل مؤثر در این امر شامل مصرف برخی داروها، تغییر در توانایی بدن برای جذب و دفع داروها، تغذیه نامناسب و بیماری های مزمن می باشد.
- درمان سرطان: شیمی درمانی می تواند ترکیب و میزان بزاق تولیدی را تغییر دهد که معمولاً موقتی است. پرتودرمانی سر و گردن نیز می تواند به غدد بزاقی آسیب رسانده و باعث کاهش قابل توجه تولید بزاق شود که ممکن است موقتی یا دائمی باشد.
- آسیب عصبی: آسیب یا جراحی در ناحیه سر و گردن می تواند منجر به خشکی دهان شود.
- سایر مشکلات سلامتی: خشکی دهان می تواند ناشی از بیماری هایی مانند دیابت، سکته مغزی، عفونت قارچی دهان (برفک)، آلزایمر، سندرم شوگرن یا ایدز باشد. خروپف و تنفس از طریق دهان نیز می توانند باعث خشکی دهان شوند.
- مصرف تنباکو و الکل: مصرف الکل، سیگار کشیدن یا جویدن تنباکو می تواند علائم خشکی دهان را تشدید کند.
- مصرف مواد مخدر: مصرف مت آمفتامین می تواند منجر به خشکی شدید دهان و آسیب دندانی شود که به "دهان مت" معروف است. ماری جوانا نیز می تواند باعث خشکی دهان شود.
عوارض بیماری
کمبود بزاق و خشکی دهان می توان منجر به:
- افزایش پلاک، پوسیدگی دندان و بیماری لثه
- زخم های دهان
- عفونت قارچی دهان (برفک)
- زخم یا ترک در گوشه های دهان، یا ترک خوردن لب ها
- تغذیه نامناسب به دلیل مشکل در جویدن و بلعیدن
تشخیص خشکی دهان
برای تعیین علت خشکی دهان، پزشک سابقه پزشکی و داروهای مصرفی را بررسی کرده و دهان را معاینه می کند. گاهی اوقات آزمایش خون، تصویربرداری از غدد بزاقی یا آزمایش های اندازه گیری میزان بزاق تجویز می شود. در صورت شک به سندرم شوگرن، ممکن است نمونه کوچکی از سلول های غدد بزاقی برای آزمایش ارسال شود.
درمان خشکی دهان
درمان این بیماری به علت زمینه ای آن بستگی دارد. پزشک یا دندانپزشک ممکن است:
- اگر دلیل این اتفاق، داروهای مصرفی باشد، ممکن است دوز داروهایی که باعث خشکی دهان می شوند را تغییر داده یا داروی دیگری تجویز کند که باعث خشکی دهان نشود.
- محصولاتی برای مرطوب کردن دهان، مانند دهانشویه های بدون نسخه، بزاق مصنوعی یا مرطوب کننده ها، توصیه کند.
دهان شویه هایی که برای خشکی دهان طراحی شده اند -به خصوص آنهایی که دارای زایلیتول هستند- در درمان موثر اند.
- داروهایی برای تحریک تولید بزاق، مانند پیلوکارپین یا سِویمِلین، تجویز کند.
- روش هایی برای محافظت از دندان ها، مانند استفاده از فلوراید یا کلرهگزیدین، توصیه کند.
سبک زندگی و درمان های خانگی
علاوه بر توصیه های پزشکی، اقدامات زیر می تواند به کاهش علائم خشکی دهان کمک کند:
- نوشیدن جرعه جرعه آب یا نوشیدنی های بدون شکر در طول روز و مکیدن تکه های یخ.
- جویدن آدامس یا مکیدن آب نبات بدون شکر، به ویژه آن هایی که حاوی زایلیتول هستند. (توجه داشته باشید که مصرف زیاد زایلیتول می تواند باعث نفخ یا اسهال شود.)
- استفاده از جایگزین های بزاق بدون نسخه حاوی زایلیتول یا هیدروکسی اتیل سلولز.
- تنفس از طریق بینی و شناسایی و رفع علت خروپف شبانه.
- افزایش رطوبت هوا با استفاده از دستگاه بخور در شب.
- مرطوب کردن لب ها برای تسکین خشکی و ترک ها.
برخی محصولات عوارض را تشدید می کنند؛ از مصرف آن ها خودداری کنید:
- کافئین و الکل. این محصولات می توانند باعث خشکی و تحریک شوند. از دهان شویه حاوی الکل استفاده نکنید.
- تمام فرآورده های دخانی. از استعمال دخانیات یا جویدن توتون اجتناب کنید، زیرا محصولات دخانی می توانند دهان را خشک کرده و آن را تحریک کنند.
- آنتی هیستامین ها و ضد احتقان های بدون نسخه. این موارد می توانند خشکی دهان را بدتر کنند.
- غذاهای شیرین، ترش، تند یا شور. مواد غذایی شیرین و ترش احتمال پوسیدگی دندان را افزایش می دهد و غذاهای تند یا شور باعث تحریک مخاط دهان می شوند.
بزاق برای حفظ سلامت دهان و دندان اهمیت دارد. انجام این مراحل برای محافظت از دندان ها به وضعیت خشکی دهان کمک می کند:
- با خمیر دندان های حاوی فلوراید مسواک بزنید و نخ دندان بکشید. با دندانپزشک درباره سودمند بودن استفاده از خمیردندان های حاوی فلوراید، بتادین یا ژل دندان جهت خنثی سازی اسید های باکتریایی مشورت کنید
- قبل از خواب از دهانشویه یا ژل فلوراید استفاده کنید.
- حداقل دو بار در سال به دندانپزشک مراجعه کنید تا دندان ها معاینه و پلاک برداشته شده و از پوسیدگی دندان جلوگیری شود.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
در اینجا برخی از اطلاعات برای کمک جهت آمادگی برای زمان ملاقات با پزشک آورده شده است.
آنچه می توانید انجام دهید
قبل از مراجعه به پزشک فهرستی از موارد زیر تهیه کنید:
- علائم خود را بنویسید، حتی آن دسته که به نظر ربطی به بیماری ندارند.
- اطلاعات شخصی مهم، مانند استرس های عمده یا تغییرات اخیر زندگی، که ممکن است به خشکی دهان منجر شود
- نام و مقدار داروها، ویتامین ها یا سایر مکمل هایی که اخیراً مصرف کرده اید.
- سوالاتی که می خواهید از پزشک خود بپرسید
برخی از سؤالاتی که بهتر است درباره ی خشکی دهان از پزشک بپرسید عبارتند از:
- چه عواملی باعث خشکی دهان می شود؟
- دلایل احتمالی دیگر چیست؟
- آیا شرایط من موقتی است یا طولانی مدت؟
- بهترین اقدام چیست؟
- دچار بیماری های دیگری نیز می باشم. آیا این بیماری می تواند به آنها مربوط شود؟
- آیا محدودیتی وجود دارد که لازم باشد آنها را انجام دهم؟
- آیا دارویی که تجویز می کنید جایگزین عمومی دارد؟
چه مجله ها و بروشورهایی در دسترس هستند؟ چه سایت هایی را برای کسب اطلاعات بیشتر پیشنهاد می دهید؟
علاوه بر این سوالات، در پرسیدن هر سوال دیگری که برایتان پیش آمده است تردید نکنید.
از پزشک چه انتظاری می رود
پزشک احتمالاً سوالاتی می پرسد. آمادگی برای پاسخ به این سوالات موجب صرفه جویی دروقت خواهد شد. سوالاتی که ممکن است پزشک بپرسد:
- علائم از چه زمانی آغاز شدند؟
- علائم مداوم یا گاه به گاه بوده است؟
- آیا اخیراً شروع به مصرف داروی جدید کرده اید؟
- سیگار می کشید یا از سایر محصولات دخانی استفاده می کنید؟
- چه مقدار الکل می نوشید؟
- آیا چیزی علائم را بهبود می بخشد یا جریان بزاق را تحریک می کند؟
- چه چیزی علائم را بدتر می کند؟
ثبت دیدگاه
دیدگاه خود را درباره این مطلب بنویسید.