سرطان نازوفارنکس -لوله ای است که پشت بینی را به حلق متصل می کند- یکی از انواع نادر سرطان های سر و گردن است که در صورت تشخیص به موقع و زودهنگام، پیش آگهی و روند درمان خوبی دارد. در ادامه اطلاعاتی درباره علائم و علل بروز سرطان نازوفارنگس، نحوۀ تشخیص و درمان آن ارائه می شود.
نگاه کلی
سرطان نازوفارنکس، سرطانی است که در ناحیه نازوفارنکس که در پشت بینی و بالای حلق واقع شده است، رخ می دهد.
سرطان نازوفارنکس در ایالات متحده، به ندرت رخ می دهد اما در سایر نقاط جهان -به خصوص آسیای جنوب شرقی– شیوع بیشتری دارد.
به دلیل اینکه ناحیه نازوفارنکس به راحتی قابل معاینه کردن نیست و علائم سرطان نازوفارنکس مشابه علائم سایر موارد مشابه هست، تشخیص و شناسایی آن در مراحل ابتدایی دشوار است.
درمان سرطان نازوفارنکس معمولاً شامل پرتودرمانی، شیمی درمانی یا ترکیبی از این دو است. روش دقیق درمان، با توجه به به شرایط خاص بیمار و با کمک پزشک، تعیین خواهد شد.
علائم
در مراحل اولیه، سرطان نازوفارنکس ممکن است هیچگونه علائمی ایجاد نکند. علائم معمول سرطان نازوفارنکس عبارتند از:
لمس توده ای در گردن که ناشی از تورم گره های لنفاوی است.
خون در بزاق
ترشحات خونی از بینی
گرفتگی بینی یا ایجاد صدای زنگ در گوش
از دست دادن شنوایی
عفونت های مکرر گوش
گلو درد
سردرد
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
علائم اولیه سرطان نازوفارنکس، همیشه بیماران را وادار به مراجعه به پزشک نمی کند. با این وجود، در صورتی که متوجه هرگونه تغییرات غیرمعمول، مداوم و نادرست در بدن مانند گرفتگی غیرعادی بینی شده اید، به پزشک مراجعه نمایید.
علل بیماری
سرطان زمانی شروع می شود که یک یا چند جهش ژنتیکی باعث میشود سلول های طبیعی رشدی غیر قابل کنترل پیدا کنند و با حمله به ساختارهای اطراف و در نهایت گسترش سرطان (متاستاز) به سایر قسمت های بدن منتشر شود. در سرطان نازوفارنکس، این فرایند معمولاً ابتدا در سلول های سنگفرشی پوشاننده سطح نازوفارنکس، آغاز می شود.
اینکه چه عواملی باعث ایجاد جهش های ژنی منجر به سرطان نازوفارنکس می شوند دقیقاً مشخص نیست. اگرچه عواملی مانند ویروس اپشتین بار که خطر ابتلا به این سرطان را افزایش می دهد شناسایی شده اند. با این وجود، مشخص نیست که چرا برخی از افراد با اینکه در معرض تمامی عوامل خطرساز هستند هرگز به این سرطان مبتلا نمی شوند در حالی که سایر افرادی که در معرض هیچ یک از این عوامل نبوده اند، به این بیماری مبتلا می شوند.
عوامل خطرساز(ریسک فاکتورها)
محققان برخی از عواملی که به نظر می رسد خطر ابتلا به سرطان نازوفارنکس را افزایش می دهد، شناسایی کرده اند. این عوامل عبارتند از:
جنسیت. سرطان نازوفارنکس در مردان نسبت به زنان شیوع گسترده تری دارد.
نژاد. این نوع سرطان در مناطقی مانند چین، جنوب شرقی آسیا و شمال آفریقا، شیوع گسترده تری دارد. در ایالات متحده، خطر ابتلا به این نوع سرطان در مهاجران آسیایی بیشتر از آسیایی های متولد آمریکاست. خطر ابتلا به سرطان نازوفارنکس در افرادی که در آلاسکا زندگی می کنند نیز وجود دارد.
سن. سرطان نازوفارنکس ممکن است در هر سنی رخ دهد اما بیشتر در بزرگسالان بین 30 تا 50 سال تشخیص داده می شود.
غذاهای نمک-سود شده. مواد شیمیایی که هنگام پخت و پز غذاهای نمک-سود مانند ماهی و سبزیجات کنسرو شده آزاد می شوند، ممکن است وارد حفره بینی شده و خطر سرطان نازوفارنکس را افزایش دهند. قرار گرفتن در معرض این مواد شیمیایی در سنین پایین، خطرات بیشتری را به دنبال خواهد داشت.
ویروس اپشتین بار. این ویروس شایع معمولاً علائم و نشانه های خفیفی مانند علائم سرماخوردگی ایجاد می کند و گاهی اوقات نیز می تواند باعث ایجاد بیماری مونونوکلئوز عفونی شود. این ویروس همچنین با چندین سرطان نادر از جمله سرطان نازوفارنکس مرتبط است.
سابقه خانوادگی. داشتن یک عضو خانواده مبتلا به سرطان نازوفارنکس احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می دهد.
نوشیدنی های الکلی و دخانیات. مصرف زیاد نوشیدنی های الکلی و دخانیات، خطر ابتلا به سرطان نازوفارنکس را افزایش خواهد داد.
عوارض بیماری
عوارض سرطان نازوفارنکس عبارتند از:
حمله به ساختارهای مجاور. سرطان پیشرفته نازوفارنکس در صورتی که بیش از حد بزرگ شود و بتواند به ساختارهای مجاور مانند گلو، استخوان و مغز حمله کند، منجر به ایجاد عارضه های بیشتری خواهد شد.
گسترش به سایر نواحی بدن(متاستاز). گاهی سرطان نازوفارنکس به سایر قسمت های بدن نیز گسترش می یابد (متاستاز می دهد).
بیشتر افراد مبتلا به سرطان نازوفارنکس، متاستازهای ناحیه ای دارند؛ به آن معنا که سلول های سرطانی، از تومور اولیه جدا شده اند و به مناطق مجاور مانند گره های لنفاوی گردن رفته اند.
سلول های سرطانی که به سایر نواحی بدن گسترش می یابند (متاستازهای دور) معمولاً استخوان ها، ریه ها و کبد را درگیر می کنند.
پیشگیری از بروز بیماری
هیچ راه مطمئنی برای پیشگیری از ابتلا به سرطان نازوفارنکس وجود ندارد. با این حال اگر نگران خطر ابتلا به این نوع سرطان هستید، می توانید از انجام رفتارهایی که با این بیماری مرتبط هستند اجتناب کنید. به عنوان مثال از خوردن غذاهای نمک-سود خودداری کرده و یا مصرف آنها را به حداقل برسانید.
آزمایش هایی برای غربالگری سرطان نازوفارنکس
در ایالات متحده و سایر مناطقی که این بیماری در آنجا به ندرت رخ می دهد، غربالگری سرطان نازوفارنکس انجام نمی شود.
اما در مناطقی از جهان که این بیماری بسیار شایع تر است (به عنوان مثال در برخی از مناطق چین)، پزشکان انجام غربالگری را به افرادی که احتمال خطر ابتلا به این بیماری را دارند، توصیه خواهند کرد. غربالگری ممکن است شامل آزمایش خون برای تشخیص ویروس اپشتین بار باشد.
تشخیص
آزمایش ها و روش هایی که برای تشخیص سرطان نازوفارنکس استفاده می شود عبارتند از:
معاینه جسمی. تشخیص سرطان نازوفارنکس معمولاً با معاینه عمومی آغاز می شود. پزشک در مورد علائم از بیمار سوال خواهد کرد. او ممکن است با لمس گردن بیمار سعی کند متوجه احساس تورم در گره های لنفاوی شود.
مشاهده فضای داخلی نازوفارنکس با استفاده از دوربین. پزشک در صورت مشکوک بودن به سرطان نازوفارنکس، ممکن است انجام آندوسکوپی بینی را توصیه کند. پزشک در این آزمایش با استفاده از یک لوله نازک و انعطاف پذیر که انتهای آن یک دوربین است، داخل ناحیه نازوفارنکس را مشاهده کرده و بروز هرگونه وضعیت غیرعادی را بررسی می کند. دوربین یا از طریق بینی یا از شکاف پشت گلو که به داخل ناحیه نازوفارنکس منتهی می شود، وارد می شود. آندوسکوپی بینی ممکن است به بی حسی موضعی نیاز داشته باشد.
آزمایش برای یرداشتن نمونه ای از سلول های مشکوک. پزشک ممکن است از آندوسکوپ یا ابزار دیگری برای گرفتن نمونه بافتی کوچک (نمونه برداری) به منظور آزمایش سرطان استفاده کند.
آزمایش هایی برای تعیین میزان سرطان
پس از تأیید تشخیص، پزشک آزمایش های دیگری را برای تعیین میزان (مرحله) سرطان مانند آزمایش های تصویربرداری، توصیه خواهد کرد.
آزمایش های تصویربرداری عبارتند از:
سی تی اسکن
ام آر آی
توموگرافی انتشار پوزیترون (پت اسکن)
رادیوگرافی
به محض اینکه پزشک میزان سرطان را تعیین کند، با اعداد رومی، مرحله آن را نشان می دهد. مراحل سرطان نازوفارنکس از I (یک) تا IV (چهار) می باشد.
مرحله بندی سرطان همراه با چندین فاکتور دیگر به منظور تعیین برنامه درمانی و پیش آگهی بیماری انجام می شود. عدد کمتر به این معنی است که سرطان کوچک و محدود به نازوفارنکس هست و عدد بالاتر به این معنی است که سرطان فراتر از ناحیه نازوفارنکس به گره های لنفاوی گردن یا سایر مناطق بدن گسترش یافته است.
درمان
پزشک، یک برنامه درمانی را بر اساس عوامل مختلفی از جمله مرحله سرطان، اهداف درمانی، سلامت عمومی و اولویت های بیمار تدوین خواهند کرد.
درمان سرطان نازوفارنکس معمولاً با پرتودرمانی یا ترکیبی از پرتودرمانی و شیمی درمانی آغاز می شود.
پرتو درمانی
در پرتودرمانی از پرتوهای پرانرژی مانند اشعه ایکس یا پروتون برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می شود.
پرتودرمانی برای سرطان نازوفارنکس معمولاً از نوع پرتودرمانی خارجی است. در طی این روش فرد بیمار روی یک تخت درمان دراز کشیده و دستگاه بزرگی در اطراف او حرکت کرده و پرتو را به ناحیه مورد نظر می تاباند.
برای تومورهای کوچک نازوفارنکس، پرتودرمانی ممکن است تنها درمان لازم باشد؛ اما در شرایط دیگر، ممکن است ترکیبی از پرتودرمانی و شیمی درمانی توصیه شود.
گاهی پرتودرمانی عوارض جانبی مانند قرمزی موقتی پوست، کاهش شنوایی و خشکی دهان را به دنبال دارد.
گاهی برای درمان موارد عود سرطان نازوفارنکس، از نوعی پرتودرمانی داخلی به نام (براکی تراپی) استفاده می شود. در این روش درمانی، دانه ها یا سیم های رادیواکتیوی در تومور یا بسیار نزدیک به آن قرار داده می شود.
پرتودرمانی سر و گردن مخصوصاً هنگامی که با شیمی درمانی ترکیب شود، اغلب باعث ایجاد زخم هایی در گلو و دهان می شود. گاهی اوقات این زخم ها خوردن و آشامیدن را با مشکل روبرو می کنند. در صورت وقوع این اتفاق، پزشک لوله (ها)یی را در داخل حلق یا معده فرد بیمار قرار می دهد که تا زمان بهبودی دهان و گلو، غذا و آب از طریق این لوله ها به بدن برسد.
شیمی درمانی
شیمی درمانی نوعی درمان دارویی است که در آن از مواد شیمیایی برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می شود. داروهای شیمی درمانی به صورت خوراکی، تزریقی یا هر دو شکل تجویز می شوند. شیمی درمانی برای درمان نازوفارنکس، به یکی از سه روش زیر انجام خواهد شد:
شیمی درمانی همزمان با پرتودرمانی. هنگامی که این دو درمان با هم ترکیب می شوند، شیمی درمانی اثربخشی پرتودرمانی را افزایش خواهد داد. به این درمان ترکیبی، درمان همزمان یا کمورادیاسیون گفته می شود. با این حال باید توجه داشت، در این روش عوارض جانبی شیمی درمانی به عوارض جانبی پرتودرمانی اضافه شده و تحمل درمان را دشوارتر می کند.
شیمی درمانی پس از پرتودرمانی. پزشک ممکن است شیمی درمانی را پس از پرتودرمانی یا پس از درمان همزمان توصیه کند. گاهی شیمی درمانی به منظور از بین بردن سلول های سرطانی باقی مانده در بدن، از جمله سلول هایی که ممکن است از تومور اصلی جدا شده و در سایر نواحی بدن، گسترش یافته باشند، تجویز می شود. در مورد اینکه آیا شیمی درمانی تکمیلی میزان بقا را در افراد مبتلا به سرطان نازوفارنکس بهبود می بخشد یا خیر، اختلاف نظر وجود دارد. بسیاری از افرادی که پس از درمان همزمان تحت شیمی درمانی قرار می گیرند، قادر به تحمل عوارض جانبی نیستند و باید درمان را قطع کنند.
شیمی درمانی پیش از پرتودرمانی. شیمی درمانی نئوادجوونت، نوعی شیمی درمانی است که پیش از پرتودرمانی یا قبل از درمان همزمان انجام می شود. تحقیقات بیشتری برای تعیین اینکه آیا شیمی درمانی نئوادجوونت می تواند میزان بقا را در افراد مبتلا به سرطان نازوفارنکس بهبود بخشد یا خیر، لازم است. تعیین نوع داروهای شیمی درمانی و زمان دریافت آنها توسط پزشک صورت می گیرد. عوارض جانبی احتمالی به نوع داروها، بستگی خواهد داشت.
عمل جراحی
اغلب جراحی به عنوان گزینه ای برای درمان سرطان نازوفارنکس، مطرح نمی شود. ممکن است جراحی بیشتر برای برداشتن گره های لنفاوی سرطانی در گردن انجام شود.
در موارد خاص، ممکن است از عمل جراحی برای برداشتن تومور در ناحیه حلق استفاده شود. در این روش، جراح برشی در سقف دهان بیمار ایجاد می کند تا به ناحیه مورد نظر برای برداشتن بافت سرطانی دسترسی داشته باشد.
سبک زندگی و درمان های خانگی
کنار آمدن با خشکی دهان
پرتودرمانی سرطان نازوفارنکس اغلب باعث خشکی دهان (خشکی گلو) می شود.
خشکی دهان ناراحت کننده خواهد بود که می تواند منجر به عفونت های مکرر در دهان و مشکل در خوردن غذا، بلع و گفتار نیز شده و مشکلات سلامتی دندان ها را افزایش دهد. در صورت بروز عوارض خشکی دهان، از پزشک خود بپرسید که آیا باید به دندانپزشک مراجعه کنید یا خیر.
موارد زیر تا حدی از خشکی دهان و عوارض ناشی از آن جلوگیری خواهند کرد:
هر روز چندین بار مسواک بزنید. از مسواک با موی نرم استفاده کنید و هر روز چندین بار به آرامی مسواک بزنید. در صورتی که دهانتان بیش از حد حتی به مسواک نرم حساس شده است، پزشک را مطلع سازید.
دهان خود را بعد از غذا با محلول آب نمک گرم بشویید. یک محلول ملایم از آب گرم، نمک و جوش شیرین درست کنید. دهان خود را بعد از هر وعده با این محلول بشویید.
دهان خود را با آب یا آب نبات های بدون قند مرطوب نگه دارید. برای مرطوب نگه داشتن دهان در طول روز آب بنوشید. آدامس ها یا آب نبات های بدون قند نیز می توانند محرک تولید بزاق شوند.
غذاهای مرطوب را انتخاب کنید. از خوردن غذاهای خشک و سفت پرهیز کنید. غذاهای خشک را با سس، آب گوشت، کره یا شیر مرطوب کنید.
از خوردن غذاها و نوشیدنی های ترش یا تند خودداری کنید. غذاها و نوشیدنی هایی را انتخاب کنید که باعث تحریک دهان شما نشوند. از مصرف نوشیدنی های حاوی کافئین و الکل خودداری کنید.
در صورت بروز خشکی دهان، پزشک را مطلع سازید. او به شما، روش های درمانی را برای کمک به کنار آمدن با علائم و نشانه های شدیدتر خشکی دهان ارائه می دهد. همچنین ممکن است شما را به یک متخصص تغذیه ارجاع دهد.
راهکارهایی برای کنار آمدن با بیماری
هر فردی به روش خود با تشخیص سرطان کنار خواهد آمد. بعد از تشخیص بیماری، فرد مبتلا ممکن است دچار شوک و ترس شود و باید به خودش فرصت بهبودی دهد.
تشخیص بیماری سرطان به فرد بیمار این احساس را می دهد که بر شرایط خود کنترل کمی دارد، بنابراین بهتر است برای توانمند سازی خود گام هایی برداشت:
برای اطمینان داشتن در تصمیم گیری درباره درمان خود، اطلاعات کافی جمع آوری کنید.
فردی را پیدا کنید که می توانید با او صحبت کنید. صحبت کردن در مورد احساساتتان با یکی از دوستان یا یکی از اعضای خانواده تان که شنونده خوبی هستند، به شما کمک خواهد کرد.
افراد دیگری که می توانند شما را حمایت کنند، مددکاران اجتماعی و روانشناسان هستند.
برای خودتان وقت بگذارید. در صورت نیاز داشتن به تنهایی، دیگران را مطلع سازید. داشتن اوقاتی آرام برای فکر کردن یا نوشتن احساسات، به شما کمک خواهد کرد تا همه احساساتتان را سر و سامان دهید.
مراقب خود باشید. با انتخاب سبک زندگی سالم، خود را برای درمان آماده کنید. به عنوان مثال در صورتی که سیگاری هستید، سیگار را ترک کنید.
انواع میوه ها و سبزیجات مصرف کنید.
در صورت داشتن توانایی، ورزش کنید اما قبل از شروع یک برنامه جدید ورزشی با پزشک خود مشورت کنید.
به اندازه کافی بخوابید تا سرحال شوید. اگر در خواب مشکل دارید با پزشک خود صحبت کنید. سعی کنید با اولویت بندی آنچه برایتان مهم است، استرستان را کنترل کنید.
انتخاب های سالم باعث می شود که بدن با عوارض جانبی ناشی از درمان کنار بیاید.
آمادگی بری ملاقات با پزشک
اگر پزشک مشکوک به سرطان نازوفارنکس باشد، فرد بیمار را به یک پزشک متخصص در درمان سرطان (انکولوژیست) یا متخصص گوش و حلق و بینی ارجاع خواهد داد.
از آنجا که زمان ملاقات با پزشک، محدود هست و به خاطر سپردن هر آنچه می خواهید در مورد آن با پزشکتان صحبت کنید دشوار است، بهتر است که آماده باشید. در ادامه پیشنهاداتی برای آماده شدن و انتظارات شما از پزشک آورده شده است:
آنچه می توانید انجام دهید
علائمی را که تجربه می کنید بنویسید. تمامی علائم خود را یادداشت کنید حتی اگر فکر نمی کنید که با یکدیگر مرتبط باشند.
لیستی از هر دارو یا مکمل ویتامین ای که مصرف می کنید تهیه کنید. دوزها و تعداد دفعات مصرف آنها را نیز یادداشت نمایید.
یکی از اعضای خانواده یا دوست نزدیک خود را همراه با خود ببرید. ممکن است در هنگام مراجعه به پزشک، اطلاعات زیادی به شما داده شود و به خاطر سپردن همه آنها دشوار باشد. شخصی که شما را همراهی می کند، در به یاد آوردن جزئیاتی که فراموش کرده اید، به شما کمک خواهد کرد.
یک دفترچه یادداشت همراه با خود ببرید. به این ترتیب می توانید اطلاعات مهم مانند گزینه های درمانی را یادداشت کنید.
لیستی از سوالاتی که می خواهید از پزشک خود بپرسید را یادداشت کنید. دانستن زودهنگام آنچه می خواهید از پزشک خود بپرسید به شما کمک خواهد کرد تا از وقت محدود خود در کنار پزشکتان، نهایت استفاده را ببرید.
در صورت کمبود زمان، ابتدا مهم ترین سوالات خود را لیست کنید. برای سرطان نازوفارنکس، برخی از سوالات که بهتر است پرسیده شوند عبارتند از:
به انجام چه نوع آزمایش هایی نیاز دارم؟
آیا برای آمادگی در این آزمایش ها باید کاری انجام دهم؟
به غیر از سرطان نازوفارنکس، آیا علل احتمالی دیگری برای این علائم وجود دارد؟
به چه نوع سرطان نازوفارنکس مبتلا هستم؟
آیا سرطان فراتر از ناحیه نازوفارنکس و گره های لنفاوی گسترش یافته است؟
سرطان من در چه مرحله ای است؟
درمان معمول این مرحله از سرطان چیست؟
آیا توصیه می کنید پرتودرمانی و شیمی درمانی همزمان انجام شود؟
میزان موفقیت هر روش درمانی به تنهایی و زمانی که با هم ترکیب می شوند، چقدر است؟
عوارض جانبی پرتودرمانی چیست؟
عوارض جانبی شیمی درمانی چیست؟
آیا جراحی یکی از گزینه های درمانی است؟
من به بیماری های دیگری نیز مبتلا هستم. این بیماری چگونه بر آنها تأثیر می گذارد؟
چگونه باید برای درمان آماده شوم؟
کدام یک از روش های درمانی را پیشنهاد می کنید؟
احتمال عود بیماری چقدر است؟
آیا باید رژیم غذایی خود را اصلاح کنم؟
پیش آگهی بیماری چگونه است؟
آیا آزمایش های بالینی که باید بدهم در دسترس هستند؟
علاوه بر این سوال ها، در پرسیدن هرگونه سوال دیگری که برایتان پیش می آید، تردید نکنید.
از پزشک چه انتظاری می رود
پزشک احتمالاً تعدادی سوال از شما خواهد پرسید. اگر آماده پاسخ دادن به آنها باشید، زمان بیشتری را برای پرسیدن سوالات از او خواهید داشت. برخی از سوالاتی که احتمالاً پزشک از شما می پرسد عبارتند از:
اولین بار چه زمانی این علائم را مشاهده کردید؟
شدت علائمتان در چه حد است؟
آیا عاملی علائم را بهبود می بخشد؟
آیا عاملی علائم را بدتر می کند؟
رژیم غدایی معمول شما چیست؟
آیا تا به حال آلوده به ویروس اپشتین بار یا مبتلا به بیماری مونونوکلئوز تشخیص داده شده اید؟
