دیفتری یک بیماری باکتریایی خطرناک است که عمدتاً گلو و بینی را درگیر می کند. این عفونت می تواند به سرعت باعث مشکلات تنفسی شدید و آسیب به قلب و اعصاب شود. با وجود نادر بودن در کشورهای توسعه یافته به دلیل واکسیناسیون، دیفتری همچنان یک تهدید جدی برای افراد واکسینه نشده محسوب می شود. در ادامه اطلاعاتی درباره علائم و علل بروز دیفتری، نحوه تشخیص و درمان آن ارائه می شود.
دیفتری چیست؟
دیفتری یک عفونت باکتریایی جدی است که معمولاً غشاهای مخاطی بینی و گلو را درگیر می کند. به دلیل واکسیناسیون گسترده، دیفتری در کشورهای توسعه یافته مانند ایالات متحده بسیار نادر شده است.
این بیماری با دارو قابل درمان است، اما در مراحل پیشرفته می تواند به قلب، کلیه ها و سیستم عصبی آسیب برساند. دیفتری حتی در صورت درمان نیز می تواند کشنده باشد، به خصوص در کودکان.
علائم بیماری دیفتری
علائم و نشانه های دیفتری معمولاً دو تا پنج روز پس از آلوده شدن فرد شروع می شود و می تواند شامل موارد زیر باشد:
- غشای ضخیم و خاکستری که گلو و لوزه ها را می پوشاند.
- گلو درد و گرفتگی صدا.
- غدد متورم (بزرگ شدن غدد لنفاوی) در گردن.
- مشکل در تنفس یا تنفس سریع.
- ترشحات بینی.
- تب و لرز.
- بی قراری و ناراحتی عمومی.
در برخی افراد، عفونت با باکتری های مولد دیفتری تنها باعث یک بیماری خفیف می شود یا علائم و نشانه های واضحی ندارد. این افراد آلوده که از بیماری خود بی اطلاع هستند، به عنوان ناقل دیفتری شناخته می شوند، زیرا می توانند عفونت را بدون اینکه متوجه بیماری خود شوند، گسترش دهند.
دیفتری پوست (پوستی)
نوع دوم دیفتری می تواند روی پوست تأثیر بگذارد و باعث درد، قرمزی و تورم مشابه سایر عفونت های باکتریایی پوست شود. زخم های پوشیده شده از غشای خاکستری نیز ممکن است نشانه دیفتری پوست باشند.
این نوع بیماری در مناطق گرمسیری بیشتر دیده می شود و نیز در ایالات متحده، به ویژه در افرادی که بهداشت ضعیفی دارند و در شرایط شلوغ زندگی می کنند، مشاهده شده است.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
اگر شما یا فرزندتان در تماس با فرد مبتلا به دیفتری قرار گرفته اید، بلافاصله با پزشک خانواده خود تماس بگیرید. اگر مطمئن نیستید که فرزندتان واکسن دیفتری را زده است یا خیر، وقت معاینه با دکتر در نظر بگیرید. اطمینان حاصل کنید واکسیناسیون شما به درستی انجام شده است.
علل ابتلا به بیماری دیفتری
دیفتری توسط باکتری کورینه باکتریوم دیفتریه (Corynebacterium diphtheriae) ایجاد می شود. این باکتری معمولاً در سطح گلو یا نزدیک آن رشد کرده و تکثیر می یابد. روش های اصلی انتقال بیماری عبارتند از:
- ذرات معلق در هوا: وقتی فرد آلوده عطسه یا سرفه می کند، قطرات آلوده را در هوا منتشر می سازد. افراد اطراف این باکتری را تنفس می کنند و آلوده می شوند. دیفتری به خصوص در شرایط شلوغ به راحتی از این طریق گسترش می یابد.
- وسایل شخصی یا خانگی آلوده: افراد گاهی اوقات از طریق دست زدن به وسایل فرد آلوده، مانند دستمال کاغذی یا حوله های دست، که به باکتری آلوده هستند، دچار دیفتری می شوند. همچنین می تواند با لمس یک زخم پوستی آلوده، باکتری های ایجادکننده دیفتری منتقل شوند.
افرادی که به باکتری دیفتری آلوده شده اند و تحت درمان قرار نگرفته اند، می توانند افرادی را که واکسن دیفتری نزده اند آلوده کنند – حتی اگر خودشان هیچ علامتی نداشته باشند.
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
افرادی که در معرض خطر ابتلا به دیفتری قرار دارند عبارتند از:
- کودکان و بزرگسالانی که واکسیناسیون نشده اند.
- افرادی که در شرایط شلوغ یا غیربهداشتی زندگی می کنند.
- هر کسی که به منطقه ای سفر کند که در آن عفونت های دیفتری بیشتر دیده می شود.
دیفتری به ندرت در ایالات متحده و اروپای غربی اتفاق می افتد، به این دلیل که کودکان برای دهه ها علیه این بیماری واکسینه شده اند. با این حال، دیفتری هنوز در کشورهای در حال توسعه که میزان واکسیناسیون پایین است، رایج است. در مناطقی که واکسیناسیون دیفتری به صورت استاندارد انجام می شود، این بیماری عمدتاً تهدیدی برای افراد واکسینه نشده یا افرادی است که واکسیناسیون ناقصی دارند و سفرهای خارجی می روند یا با افرادی از کشورهای توسعه نیافته ارتباط دارند.
عوارض بیماری
در صورت عدم درمان، عوارض دیفتری به اشکال زیر رخ می دهد:
- مشکلات تنفسی: باکتری های ایجادکننده دیفتری سمی تولید می کنند که به بافت ناحیه عفونی (معمولاً بینی و گلو) آسیب می رساند. در آن محل، یک غشای سخت و خاکستری رنگ تشکیل می شود که از سلول های مرده، باکتری ها و سایر مواد تشکیل شده است. این غشا می تواند راه تنفس را مسدود کند.
- آسیب قلبی: سم دیفتری از طریق جریان خون پخش شده و به سایر بافت های بدن مانند عضله قلب آسیب می رساند و باعث ایجاد عوارضی مانند التهاب عضله قلب (میوکاردیت) می شود. آسیب قلبی ناشی از میوکاردیت می تواند جزئی یا شدید باشد. در بدترین حالت، میوکاردیت می تواند منجر به نارسایی احتقانی قلب و مرگ ناگهانی شود.
- آسیب عصبی: این سم همچنین می تواند باعث آسیب عصبی شود. اهداف معمول، اعصاب گلو هستند، جایی که انتقال عصبی ضعیف می تواند در بلع مشکل ایجاد کند. اعصاب دست و پاها نیز ممکن است ملتهب شده و باعث ضعف عضلانی شوند. اگر سم دیفتری به اعصابی که کنترل عضلات تنفسی را برعهده دارند آسیب برساند، ممکن است این عضلات فلج شوند. در این شرایط، فرد برای تنفس به کمک فیزیکی (دستگاه تنفس مصنوعی) نیاز پیدا می کند.
با درمان، بیشتر افراد مبتلا به دیفتری از این عوارض جان سالم به در می برند، اما روند بهبودی اغلب کند است. طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی، آمار مرگ و میر دیفتری 5٪ تا 10٪ است و این میزان در کودکان بیشتر است.
پیشگیری از بروز بیماری
پیش از تولید انبوه آنتی بیوتیک ها، دیفتری یک بیماری شایع و کشنده در کودکان خردسال بود. امروزه، این بیماری نه تنها قابل درمان است، بلکه با واکسن نیز به طور مؤثری قابل پیشگیری است.
واکسن دیفتری معمولاً با واکسن های کزاز و سیاه سرفه (پرتوسیس) ترکیب می شود. این واکسن سه گانه به نام واکسن دیفتری، کزاز و سیاه سرفه (Tdap یا DTaP) شناخته می شود. آخرین نسخه های این واکسن به عنوان واکسن DTaP برای کودکان و واکسن Tdap برای بزرگسالان و نوجوانان کاربرد دارد.
واکسن دیفتری، کزاز و سیاه سرفه جزو برنامه های روتین واکسیناسیون دوران کودکی در ایالات متحده است. واکسیناسیون شامل یک دوره با پنج تزریق است که به طور معمول در بازو یا ران انجام شده و برای کودکان در این سنین انجام می شود:
- ۲ ماهگی
- ۴ ماهگی
- ۶ ماهگی
- ۱۵ تا ۱۸ ماهگی
- ۴ تا ۶ سالگی
واکسن دیفتری در پیشگیری بسیار مؤثر است. با این حال، ممکن است برخی عوارض جانبی خفیف وجود داشته باشد. برخی از کودکان ممکن است در محل تزریق واکسن DTaP، تب خفیف، کوفتگی، خواب آلودگی یا حساسیت به لمس را تجربه کنند. در صورت نگرانی در مورد عوارض جانبی، با پزشک خود مشورت کنید. به ندرت، این واکسن می تواند عوارض جانبی جدی تری مانند واکنش آلرژیک (کهیر یا عارضه های پوستی در عرض چند دقیقه پس از تزریق) ایجاد کند.
برخی از کودکان، مانند مبتلایان به صرع یا دیگر بیماری های سیستم عصبی، ممکن است شرایط مناسب دریافت واکسن DTaP را نداشته باشند و پزشک در مورد واکسیناسیون آن ها تصمیم گیری خواهد کرد.
واکسن های یادآور (بوستر)
پس از سری اولیه واکسیناسیون در دوران کودکی، برای کمک به حفظ ایمنی بدن خود به واکسن های یادآور دیفتری نیاز دارید؛ زیرا ایمنی در برابر دیفتری با گذشت زمان کاهش می یابد.
- کودکانی که قبل از ۷ سالگی تمام واکسن های خود را دریافت کرده اند، باید اولین واکسن یادآور خود را در حدود ۱۱ یا ۱۲ سالگی دریافت کنند.
- مقدار بعدی ۱۰ سال بعد توصیه می شود، و سپس در فواصل ۱۰ ساله تکرار می شود.
- در صورت سفر به منطقه ای که دیفتری در آن رایج است، واکسن های یادآور از اهمیت ویژه ای برخوردارند.
واکسن یادآور دیفتری معمولاً با واکسن یادآور کزاز ترکیب می شود و به نام واکسن کزاز و دیفتری (Td) شناخته می شود. این واکسن ترکیبی، معمولاً در بازو یا ران تزریق می شود.
Tdap (واکسن ترکیبی کزاز، دیفتری و سیاه سرفه) یک واکسن جایگزین برای نوجوانان ۱۱ تا ۱۸ سال و بزرگسالانی است که قبلاً واکسن یادآور را دریافت نکرده اند. این تزریق در طول بارداری، بدون در نظر گرفتن واکسن های قبلی، یک بار توصیه می شود تا از نوزاد در برابر سیاه سرفه محافظت شود.
اگر از وضعیت واکسیناسیون خود مطمئن نیستید، در مورد واکسن ها و تزریقات یادآور با پزشک خود صحبت کنید. Tdap همچنین ممکن است به عنوان بخشی از برنامه واکسیناسیون Td برای کودکان ۷ تا ۱۰ ساله که برنامه واکسن دوران کودکی آن ها کامل نیست، توصیه شود.
تشخیص دیفتری
اگرچه علائم دیفتری می تواند شدید باشد، تنها راه قطعی تشخیص، شناسایی باکتری ایجاد کننده دیفتری در کشت آزمایشگاهی است.
پزشکان ممکن است در کودکی که گلودرد دارد و غشایی خاکستری رنگ لوزه ها و گلویش را پوشانده است، به دیفتری مشکوک شوند. کشت آزمایشگاهی از مواد موجود در این غشا، تشخیص را تأیید می کند. پزشکان همچنین می توانند نمونه ای از بافت زخم پوستی آلوده بگیرند و آن را آزمایش کنند تا وجود دیفتری پوستی مشخص شود.
نکته مهم این است که اگر پزشک به دیفتری مشکوک باشد، درمان بلافاصله آغاز می شود.
درمان دیفتری
دیفتری یک بیماری جدی است که نیازمند درمان فوری و جدی توسط پزشکان است. انواع روش های درمانی عبارتند از:
- آنتی بیوتیک ها: داروهایی مانند پنی سیلین یا اریترومایسین برای از بین بردن باکتری های دیفتری در بدن و ریشه کن کردن عفونت تجویز می شوند. آنتی بیوتیک ها همچنین میزان واگیر بودن فرد مبتلا را کاهش می دهند.
- آنتی توکسین: اگر پزشکی به دیفتری مشکوک باشد، بلافاصله آنتی توکسین (ضدسم) تجویز می کند. این دارو، که برای خنثی کردن سم دیفتری در بدن به کار می رود، از مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها (CDC) تهیه می شود و به داخل ورید (رگ) یا عضله تزریق می شود.
- آزمایش حساسیت: قبل از تجویز آنتی توکسین، پزشکان آزمایش های آلرژی پوستی را انجام می دهند تا مطمئن شوند فرد آلوده به آنتی توکسین حساسیت ندارد.
- اگر فردی آلرژی داشته باشد، آنتی توکسین باید با احتیاط و طی فرآیند حساسیت زدایی (دادن مقادیر کم و سپس افزایش تدریجی آن) تجویز شود.
کودکان و بزرگسالان مبتلا به دیفتری اغلب برای درمان باید در بیمارستان بستری شوند و ممکن است در بخش مراقبت های ویژه (ICU) بستری گردند، زیرا دیفتری می تواند به راحتی به هر کسی که در برابر بیماری ایمن نشده است، منتقل شود.
درمان های پیشگیرانه
اگر در معرض فرد مبتلا به دیفتری قرار گرفته اید، برای آزمایش و درمان احتمالی باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک ممکن است برای جلوگیری از ابتلا به بیماری، برای شما آنتی بیوتیک تجویز کرده یا یک دوز تقویت کننده واکسن دیفتری (بوستر) را توصیه نماید.
همچنین، بدن افرادی که ناقل باکتری دیفتری هستند (بدون داشتن علائم بیماری)، با استفاده از آنتی بیوتیک ها، از وجود باکتری پاک شده و از انتقال آن به دیگران جلوگیری شود.
سبک زندگی و درمان های خانگی
بهبودی کامل از بیماری دیفتری به استراحت کافی نیاز دارد.
- استراحت و فعالیت فیزیکی: اگر قلب تحت تأثیر قرار گرفته باشد (میوکاردیت)، جلوگیری از هرگونه فعالیت فیزیکی سنگین بسیار مهم است.
- تغذیه: ممکن است به دلیل درد و مشکل در بلع، مدتی لازم باشد تغذیه خود را از طریق مایعات و غذاهای نرم تأمین کنید.
- قرنطینه کامل: در حالی که ناقل بیماری هستید، به جلوگیری از شیوع عفونت کمک می کند.
- بهداشت دست: شستن دقیق دست ها توسط همه افراد در خانه برای محدود کردن شیوع عفونت بسیار مهم است.
نکته مهم: پس از بهبودی از دیفتری، برای جلوگیری از شروع مجدد بیماری، به یک دوره کامل واکسن دیفتری نیاز خواهد بود. برخلاف برخی عفونت های دیگر، ابتلا به دیفتری، ایمنی مادام العمر در برابر این بیماری را تضمین نمی کند. اگر کاملاً در برابر آن ایمن نباشید، می توانید بیش از یک بار به دیفتری مبتلا شوید.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
اگر علائم دیفتری را دارید یا با شخصی که دیفتری دارد در تماس بودید، بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید. بسته به شدت علائم و سابقه واکسیناسیون، پزشک ممکن است به شما پیشنهاد دهد که به اورژانس بروید یا از فوریت های پزشکی کمک بخواهید.
اگر پزشک تشخیص داد که ابتدا باید شما را معاینه کند، سعی کنید برای قرار ملاقات خود آماده باشید. در اینجا برخی از اطلاعات برای آمادگی شما بررسی می شود:
آن چه می توانید انجام دهید
درباره محدودیت های پیش از قرار ملاقات جویا شوید. قبل از نوبت، از مطب بپرسید که آیا محدودیت های خاصی وجود دارد که باید رعایت کنید؛ از جمله اقدامات لازم برای جلوگیری از شیوع عفونت یا رعایت فاصله اجتماعی.
علائم خود را یادداشت کنید، حتی آن هایی که به نظر می رسد ربطی به دیفتری ندارند.
اگر اخیراً در معرض عامل عفونی قرار گرفته اید، به پزشک اطلاع دهید. پزشک از شما خواهد پرسید که اخیراً سفر خارجی داشته اید و به کجا بوده است.
سوابق واکسیناسیون خود را آماده کنید. قبل از معاینه مطمئن شوید که سوابق واکسیناسیون شما در دسترس است. در صورت امکان، یک نسخه از پرونده واکسیناسیون خود را به همراه داشته باشید.
سابقه بیماری خود را آماده کنید. لیستی از اطلاعات پزشکی اصلی خود، شامل سایر بیماری های تحت درمان و تمام داروها، ویتامین ها یا مکمل هایی که در حال حاضر استفاده می کنید، تهیه کنید.
سوالات خود را از قبل بنویسید تا بتوانید از وقت خود با دکتر به خوبی استفاده کنید.
در زیر سوالاتی وجود دارد که می توانید در مورد دیفتری از پزشک خود بپرسید. در هنگام قرار ملاقات خود در پرسیدن سوالات بیشتر تردید نکنید.
- به نظر شما چه عواملی باعث بروز علائم در من شده است؟
- به چه نوع آزمایش هایی نیاز دارم؟
- چه روش های درمانی برای دیفتری وجود دارد؟
- چه عوارض جانبی احتمالی برای دارویی که مصرف می کنم وجود دارد؟
- چه مدت طول می کشد تا بهبود پیدا کنم؟
- آیا عوارض طولانی مدت دیفتری وجود دارد؟
- آیا بیماری من واگیردار است؟ چگونه می توانم خطر انتقال بیماری خود را به دیگران کاهش دهم؟
از پزشک چه انتظاری می رود
پزشک نیز ممکن است تعدادی سوال از شما بپرسد، مانند:
- چه زمانی متوجه علائم خود شدید؟
- آیا در تنفس، گلودرد یا بلع مشکلی داشته اید؟
- تب داشتید؟ حداکثر درجه تب چقدر بوده و چقدر تب شما طول کشیده است؟
- آیا اخیراً در معرض فرد مبتلا به دیفتری قرار گرفته اید؟
- آیا کسی در نزدیکی شما علائم مشابهی دارد؟
- آیا اخیراً به خارج از کشور سفر کرده اید؟
- آیا قبل از مسافرت واکسیناسیون جدیدی داشته اید؟
- آیا تمام واکسیناسیون های شما به روز است؟
- آیا شما تحت شرایط پزشکی دیگری تحت درمان هستید؟
دیدگاه خود را به اشتراک بگذارید.