اکتازی مجرای پستانی (یا مجرای شیری) یک بیماری غیر سرطانی پستان است که باعث التهاب (تورم) و ضخیم شدن مجرای شیری می شود. با افزایش سن، مجاری شیری کوتاه و گشاد می شوند که ممکن است زخم یا تجمع مایع در پستان شود. در ادامه اطلاعاتی درباره علائم و علل بروز اکتازی مجاری پستانی و نحوه تشخیص و درمان آن ارائه می شود.
اکتازی مجرای پستانی چیست؟
اکتازی مجرای شیری (مجرای پستانی) هنگامی اتفاق می افتد که یک یا چند مجرای شیر در زیر نوک پستان، بزرگ و متسع شود. در این حالت معمولاً دیواره های مجرا ضخیم شده و درون آن مملو از مایع شود و یا با ماده ای غلیظ و چسبناک مسدود شود. این عارضه غالباً علامتی ایجاد نمی کند، اما در برخی از زنان ممکن است باعث ترشحاتی از نوک پستان، حساس شدن بافت پستانی یا التهاب مجرای مسدود شده (پری داکتال ماستیت) ایجاد شود.
اکتازی مجرای پستانی غالباً در دوران پیش از یائسگی (در حدود 45 تا 55 سالگی) خانم ها اتفاق می افتد، اما ممکن است بعد از یائسگی نیز رخ دهد. این عارضه اغلب بدون درمان بهبود می یابد. در صورت تداوم علائم، ممکن است به آنتی بیوتیک یا جراحی برای برداشتن مجرای شیری آسیب دیده نیاز باشد.
اگرچه نگرانی در مورد هرگونه تغییر در پستان طبیعی است، اما اکتازی مجرای پستانی و ورم پستانی از عوامل خطرساز در سرطان پستان نیستند.
علائم اکتازی مجرای پستانی
اکتازی مجرای پستانی اغلب هیچ علائم و نشانه ای ایجاد نمی کند، اما برخی از افراد این موارد را تجربه می کنند:
- ترشحات سفید چرک، سبز یا سیاه از یک یا هر دو نوک پستان
- حساس شدن نوک پستان یا بافت هاله اطراف نوک پستان (آرئول)
- قرمزی نوک پستان و بافت آرئولار
- توده یا ضخیم شدگی پستان در مجرای مسدود شده
- نوک پستان به سمت داخل فرورفته باشد
عفونت باکتریایی پستان (ماستیت) نیز ممکن است در مجرای آسیب دیده شیر ایجاد شود و باعث حساس شدن پستان، التهاب در اطراف نوک پستان (آرئول) و تب شود.
علائم و نشانه های اکتازی مجرای پستانی ممکن است به خودی خود بهبود یابند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
در صورت مشاهده تغییر در پستان ها، مانند وجود توده جدید پستان، ترشحات از نوک پستان، قرمزی یا التهاب پوست آن فررورفتگی آن به داخل به پزشک مراجعه کنید.
علل ابتلا به اکتازی مجرای پستانی
پستان ها از بافت های همبند تشکیل شده اند و شامل سیستمی از مجاری کوچک هستند که شیر را به نوک پستان ها منتقل می کند. اکتازی مجرای پستانی هنگامی اتفاق می افتد که مجرای شیر زیر نوک پستان، بزرگ شود. دیواره های مجرا ممکن است ضخیم و پر از مایع و یا با ماده ای مسدود شوند و التهاب ایجاد کنند. متخصصان عامل دقیق ایجاد اکتازی مجرای پستانی را نمی دانند.
برخی عوامل زیر را مرتبط با بروز آن می دانند:
- تغییر بافت پستان به دلیل افزایش سن. با افزایش سن، بافت پستان از حالت غده ای به چربی تغییر می کند. این تغییرات طبیعی در پستان گاهی می تواند منجر به انسداد مجرای شیری و التهاب مرتبط با اکتازی مجرای پستانی شود.
- استعمال دخانیات. سیگار کشیدن ممکن است با گشاد شدن مجرای شیری همراه باشد، که می تواند منجر به التهاب و احتمالاً اکتازی مجرای پستانی شود.
- وارونگی نوک پستان. فرورفتگی نوک پستان ممکن است باعث انسداد مجرای شیری و در نتیجه التهاب و عفونت شود. فرورفتگی نوک پستان می تواند نشانه یک بیماری جدی تر مانند سرطان باشد.
عوارض بیماری
عوارض اکتازی مجرای پستانی معمولاً خفیف اما اغلب آزار دهنده می باشد. از این عوارض می توان به موارد زیر اشاره نمود:
- ترشح از نوک پستان. ترشحات نوک پستان ناشی از اکتازی مجرای پستانی می تواند اذیت کننده باشد. نشت مایعات از نوک پستان ممکن است باعث مرطوب و لکه دار شدن لباس شود.
- احساس ناراحتی در پستان. اکتازی مجرای پستانی می تواند باعث قرمزی، تورم و حساسیت در اطراف نوک پستان شود.
- عفونت. عفونت التهابی (پری داکتال ماستیت) ممکن است در مجرای آسیب دیده شیر ایجاد شده و منجر به درد در نوک پستان یا اطراف آن، احساس گنگ بیماری و یا تب شود. قرمزی مداوم و شدیدتر شدن درد می تواند نشانه ای از عفونت باکتریایی بوده و منجر به آبسه شود (توده ای از چرک در بافت پستان). در این حالت معمولاً به جراحی برای تخلیه آن نیاز خواهد بود.
- نگرانی در مورد سرطان پستان. وقتی متوجه تغییر در پستان خود شدید، ممکن است نگران باشید که این نشانه سرطان پستان باشد، به خصوص اگر بافت سفتی در اطراف نوک پستان یا آرئول ایجاد شده باشد. داشتن سابقه اکتازی مجرای شیری خطر سرطان پستان را افزایش نمی دهد. با این وجود، مهم است که هر زمان متوجه تغییرات در پستان شدید، سریعاً به پزشک مراجعه کنید.
تشخیص اکتازی مجرای پستانی
براساس اطلاعات و نتایج حاصل از معاینه جسمی، ممکن است به آزمایش های تکمیلی نیاز باشد:
- سونوگرافی تشخیصی نوک پستان و آرئول. در سونوگرافی از امواج صوتی برای ایجاد تصاویر از بافت پستان استفاده می شود و به پزشک کمک می کند تا مجرای شیری زیر نوک پستان را بررسی کند. سونوگرافی تشخیصی اجازه می دهد تا پزشک ناحیۀ مشکوک را با دقت بیشتر ارزیابی کند.
- ماموگرافی تشخیصی. ماموگرافی، تصاویر رادیوگرافیکی از پستان ایجاد می کند و می تواند به پزشک در ارزیابی بافت پستان کمک کند. ماموگرافی تشخیصی جزئیات دقیق تری از ناحیه خاصی از پستان را نسبت به ماموگرافی غربالگری ارائه می دهد.
درمان اکتازی مجرای پستانی
اکتازی مجرای پستانی همیشه به درمان نیاز ندارد. اگر علائم آزار دهنده باشد، گزینه های درمانی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- آنتی بیوتیک ها. پزشک ممکن است برای درمان عفونت ناشی از اکتازی مجرای پستان، مصرف آنتی بیوتیک را به مدت 10 تا 14 روز تجویز کند. حتی اگر علائم پس از شروع مصرف آنتی بیوتیک تا حد زیادی بهبود یابد یا کاملاً از بین برود، مهم است که تمام داروها طبق دستور و تا زمان مقرر مصرف شوند.
- داروی ضد درد. در صورت لزوم می توان از مُسَکن های بدون نیاز به نسخه مانند استامینوفن یا ایبوپروفن استفاده نمود. پیش از مصرف هرگونه ضد دردی بهتر است با پزشک صحبت کرد.
- جراحی. اگر آبسه ایجاد شده باشد و آنتی بیوتیک و مراقبت از خود مؤثر واقع نشده باشد، ممکن است لازم باشد مجرای آسیب دیده شیر از طریق جراحی برداشته شود. این کار با یک برش کوچک در لبه هاله رنگی اطراف نوک پستان (آرئول) انجام می شود. به ندرت برای اکتازی مجرای پستانی به جراحی نیاز خواهد بود.
سبک زندگی و درمان های خانگی
برای از بین بردن ناراحتی مرتبط با اکتازی مجرای پستانی، می توان اقدامات خود مراقبتی زیر را انجام داد:
- کمپرس آب گرم. کمپرس گرم روی نوک پستان و اطراف آن ممکن است باعث تسکین درد پستان شود.
- استفاده از پد برای ترشحات نوک پستان. استفاده از پد پستان یا پد شیردهی می تواند باعث جلوگیری از نشت ترشحات به لباس شود. این پدها در داروخانه ها موجود می باشند.
- پوشیدن سوتین طبی. سوتین مناسب می تواند احساس ناراحتی در پستان را به حداقل رسانده و به حفظ پد پستان در محل خود کمک کند.
- خوابیدن در سمت مخالف. بهتر است برای جلوگیری از تورم و ناراحتی بیشتر، از خوابیدن به پهلو در سمت پستان آسیب دیده، خودداری نمود.
- ترک سیگار. سیگار کشیدن باعث دشوار شدن درمان عفونت شده و سیگار کشیدن مداوم ممکن است منجر به عفونت های مکرر یا آبسه شود.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
معمولاً در ابتدا برای ارزیابی توده جدید یا تغییرات در پستان، به پزشک عمومی مراجعه می شود. در این حال بر اساس معاینه بالینی پستان یا اطلاعات حاصل از ماموگرافی یا سونوگرافی، ممکن است به یک متخصص ارجاع داده شوید.
آنچه می توانید انجام دهید
ارزیابی اولیه بر سابقه بیماری و علائم و نشانه هایی که تجربه می کنید، از جمله ارتباط آنها با دوره قاعدگی متمرکز است. برای آماده شدن برای ملاقات با پزشک، بهتر است لیستی از موارد زیر تهیه کنید:
- تمام علائم خود را یادداشت کنید، حتی اگر به نظر می رسد با بیماری کنونی ارتباطی ندارند.
- اطلاعات مهم شخصی، از جمله استرس های عمده یا تغییرات اخیر زندگی را یادداشت کنید.
- لیستی از تمام داروها، ویتامین ها و مکمل هایی که به طور منظم مصرف می کنید، تهیه کنید.
- سوالات خود را بنویسید تا از پزشک خود بپرسید، این باعث می شود همه آنچه را که می خواهید بپرسید به خاطر آورید.
در رابطه با اکتازی مجرای پستانی، در اینجا چند سوال وجود دارد که ممکن است از پزشک خود بپرسید:
- چه عواملی باعث بروز این علائم شده اند؟
- این شرایط به خودی خود برطرف می شود یا به درمان نیاز دارم؟
- چه روش درمانی را پیشنهاد می کنید؟
- آیا داروی بدون نسخه ای وجود دارد که بتوانم برای تسکین درد مصرف کنم؟
- چه اقدامات خود مراقبتی را می توانم امتحان کنم؟
- آیا بروشوری وجود دارد که بتوانم با خود ببرم؟ چه وب سایت هایی را برای کسب اطلاعات بیشتر پیشنهاد می کنید؟
از پزشک چه انتظاری می رود
پزشک ممکن است سوالاتی از شما بپرسد، مانند:
- چه مدتی است که این علائم را تجربه می کنید؟
- آیا علائم با گذشت زمان تغییر کرده است؟
- آیا درد پستان را تجربه می کنید؟ شدت آن چقدر است؟
- آیا ترشحاتی از نوک پستان وجود دارد؟ رنگ، قوام و مقدار آن را چگونه توصیف می کنید؟
- علائم در یک پستان یا هر دو پستان وجود دارد؟
- آیا تب کرده اید؟
- آخرین ماموگرافی چه زمانی انجام شده است؟
- آیا تا به حال برایتان بیماری پیش سرطانی پستان تشخیص داده شده است؟
- آیا تاکنون بیوپسی پستان انجام داده اید یا دچار عارضه خوش خیم در پستان شده اید؟
- آیا مادر، خواهر یا هر کس دیگری در خانواده مبتلا به سرطان پستان بوده است؟
- به نظر می رسد چه مواردی علائم را بهبود می بخشند؟
- به نظر می رسد چه مواردی علائم را تشدید می کنند؟
