سال‌هاست که پزشکان هشدار می‌دهند مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها می‌تواند با از بین بردن باکتری‌های مفید روده، تعادل ظریف بدن را بر هم بزند. اما پژوهش تازه‌ای نشان می‌دهد که مسئله بسیار گسترده‌تر از آن چیزی است که تاکنون تصور می‌شد. طبق مطالعه‌ای که در مجله mSystems، از انتشارات انجمن میکروبیولوژی آمریکا منتشر شده، بسیاری از داروهای تجویزی غیر از آنتی‌بیوتیک‌ها نیز می‌توانند اثرات عمیق و ماندگاری بر میکروبیوم روده انسان بگذارند؛ اثراتی که حتی ممکن است سال‌ها پس از قطع مصرف دارو باقی بمانند.
میکروبیوم روده مجموعه‌ای پیچیده از باکتری‌ها، قارچ‌ها و مخمرهاست که در هماهنگی با بدن انسان زندگی می‌کنند و نقش مهمی در گوارش، تنظیم سیستم ایمنی، سلامت روان و حتی سوخت‌وساز ایفا می‌کنند. هر گونه تغییر در ترکیب این جامعه میکروسکوپی می‌تواند به بروز بیماری‌هایی مانند دیابت نوع دو، بیماری التهابی روده، چاقی، آسم و اختلالات خودایمنی منجر شود. حالا یافته‌های جدید نشان می‌دهند داروهایی که بسیاری از ما هر روز مصرف می‌کنیم، می‌توانند به شکل غیرمنتظره‌ای این تعادل را به هم بزنند.
در این مطالعه، داده‌های مربوط به بیش از دو هزار و پانصد فرد بزرگسال در کشور استونی مورد بررسی قرار گرفت. محققان از نمونه‌های خون، بزاق و مدفوع این افراد برای تحلیل ترکیب ژنتیکی میکروبیوم استفاده کردند و با تطبیق اطلاعات پزشکی و سوابق دارویی آن‌ها، ارتباط میان مصرف داروها و تغییرات باکتری‌های روده را ارزیابی کردند. نتایج شگفت‌آور بودند: از میان ۱۸۶ داروی مورد بررسی، ۱۶۷ دارو به نحوی بر میکروبیوم تأثیر گذاشته بودند و ۷۸ دارو تغییراتی پایدار در ترکیب میکروبی ایجاد کرده بودند.
داروهایی نظیر ضدافسردگی‌ها، مسدودکننده‌های بتا، داروهای ضد اضطراب از خانواده بنزودیازپین، داروهای کاهش‌دهنده اسید معده (مهارکننده‌های پمپ پروتون)، متفورمین برای دیابت نوع دو و داروهای ضدروان‌پریشی از جمله داروهایی بودند که بیشترین تغییر را در ساختار میکروبی روده ایجاد کردند. به گفته پژوهشگران، هرچه مدت زمان مصرف این داروها طولانی‌تر و تعداد داروهای همزمان بیشتر باشد، اثرات بر میکروبیوم شدیدتر می‌شوند. جالب آن‌که در میان داروهای منفرد، بنزودیازپین‌ها بیشترین تأثیر منفی را داشتند و مشخص شد که آلپرازولام (زاناکس) نسبت به دیازپام (والیوم) تغییرات گسترده‌تری در میکروبیوم ایجاد می‌کند.
دکتر بابک فیروزی، متخصص گوارش، ضمن استقبال از این یافته‌ها، بر لزوم احتیاط در تفسیر نتایج تأکید می‌کند. او می‌گوید:
«این مطالعه بسیار ارزشمند است و به‌خوبی نشان می‌دهد که داروها فراتر از هدف اصلی خود، اثرات جانبی نامرئی اما مهمی بر بدن دارند. با این حال، باید توجه داشت که چنین مطالعاتی نمی‌توانند همه عوامل تأثیرگذار مانند رژیم غذایی، شرایط محیطی یا سبک زندگی را به طور کامل در نظر بگیرند.»
فیروزی توضیح می‌دهد که برخی داروها با تغییر تحرک روده، یا کاهش سطح اسید معده، بر شرایط زیستی باکتری‌ها اثر می‌گذارند. برای مثال، داروهای ضدافسردگی می‌توانند باعث کندی حرکت روده شوند و این تغییر سرعت عبور مواد غذایی، محیطی متفاوت برای رشد میکروب‌ها ایجاد می‌کند. از سوی دیگر، داروهای کاهش‌دهنده اسید معده با خنثی کردن یکی از خطوط دفاعی بدن در برابر باکتری‌های مضر، تعادل طبیعی را مختل می‌کنند.
با این حال، پزشکان تأکید می‌کنند که یافته‌های جدید به معنای قطع مصرف داروها نیست. دکتر فیروزی می‌گوید:
«مهم‌ترین نکته این است که داروها باید تنها بر اساس تجویز پزشک و برای مدت زمان ضروری مصرف شوند. در مورد داروهایی مانند بنزودیازپین‌ها، مصرف طولانی‌مدت می‌تواند خطرناک باشد و بهتر است به‌صورت تدریجی و تحت نظر پزشک کاهش یابد.»
او همچنین به اهمیت رژیم غذایی سالم در بازسازی تعادل میکروبی روده اشاره می‌کند:
«رژیمی سرشار از فیبر، سبزیجات، میوه‌ها و غلات کامل، همراه با کاهش مصرف گوشت قرمز و غذاهای فرآوری‌شده، می‌تواند به حفظ و بازسازی میکروبیوم سالم کمک کند.»
ثبت دیدگاه
دیدگاه خود را درباره این مطلب بنویسید.