افزایش مصرف غذاهای فوق‌فرآوری‌شده با افزایش خطر ۱۲ بیماری جدی مرتبط است

تاریخ انتشار: 09 آذر 1404

غذاهای فوق فرآوری شده (UPF) چه خطراتی دارند؟ مطالعات جدید نشان می‌دهند مصرف زیاد UPF با افزایش خطر ابتلا به ۱۲ بیماری از جمله دیابت، بیماری‌های قلبی، افسردگی و چاقی مرتبط است.

در سال‌های اخیر، پژوهش‌های علمی موج تازه‌ای از نگرانی‌ها را درباره افزایش جهانی مصرف غذاهای فوق‌فرآوری‌شده برانگیخته‌اند؛ غذاهایی که از نوشابه و فست‌فود گرفته تا کیک‌های بسته‌بندی‌شده، غذاهای منجمد، سوپ‌های کنسروی و تنقلات صنعتی را شامل می‌شوند. تازه‌ترین مجموعه مقالات منتشرشده در مجله معتبر The Lancet نشان می‌دهند که این گروه غذایی سهم وسیعی از رژیم غذایی مردم جهان را به خود اختصاص داده و با افزایش خطر بروز دست‌کم ۱۲ بیماری جدی مرتبط هستند.

غذاهای فوق‌فرآوری‌شده، بر اساس سیستم طبقه‌بندی NOVA، در گروه چهارم قرار می‌گیرند؛ یعنی محصولاتی که به‌طور عمده از ترکیبات صنعتی و افزودنی‌های مختلف (از طعم‌دهنده‌ها و رنگ‌ها گرفته تا روغن‌های اصلاح‌شده و امولسیفایرها) ساخته می‌شوند. این ترکیبات که در آشپزخانه‌های معمولی یافت نمی‌شوند، غذاهایی بسیار پرانرژی اما کم‌ارزش از نظر تغذیه‌ای تولید می‌کنند. همین ویژگی‌ها باعث شده‌اند به‌راحتی بیش از نیاز مصرف شوند و به آرامی جای غذاهای تازه و طبیعی را در سفره مردم بگیرند.

نکته نگران‌کننده آن است که این جایگزینی، روندی فراگیر و جهانی شده است. پژوهش‌ها نشان می‌دهند در کشورهایی مانند آمریکا و بریتانیا، بیش از نیمی از کالری روزانه مردم از غذاهای فوق‌فرآوری‌شده تأمین می‌شود. این رقم در برخی کشورها طی مدت کوتاهی رشد چشمگیری داشته؛ برای نمونه مصرف UPF در اسپانیا و چین طی سه سال سه برابر شده و در مکزیک و برزیل نیز در چهار سال گذشته از حدود ۱۰ درصد به ۲۳ درصد رسیده است. به گفته کارلوس مونتیرو، استاد تغذیه و بهداشت عمومی دانشگاه سائوپائولو، چنین تحول گسترده‌ای عمدتاً نتیجه نفوذ شرکت‌های بزرگ غذایی است که با بازاریابی گسترده و قدرت سیاسی خود، الگوی تغذیه‌ای مردم را به سمت محصولات صنعتی سوق داده‌اند.

با تحلیل ۱۰۴ مطالعه طولانی‌مدت، ۹۲ مطالعه تأیید کرده‌اند که افزایش مصرف UPFها با بیشتر شدن احتمال ابتلا به ۱۲ مشکل عمده سلامت مرتبط است. این مشکلات شامل دیابت نوع ۲، چاقی و چاقی شکمی، فشار خون بالا، کلسترول بالا، بیماری‌های قلبی و عروقی، بیماری عروق مغزی، بیماری کرون، بیماری مزمن کلیه، افسردگی، اضافه وزن و حتی افزایش مرگ‌ومیر است. شواهد رو به افزایش نشان می‌دهند که غذاهای فوق‌فرآوری‌شده می‌توانند با برهم زدن میکروبیوم روده، ایجاد التهاب سیستمیک و اختلال در عملکردهای متابولیک، خطر این بیماری‌ها را افزایش دهند.

دکتر میر علی، جراح و متخصص چاقی در کالیفرنیا، که در این پژوهش نقشی نداشته، این گزارش را آموزنده و هشداردهنده می‌داند و می‌گوید افزایش مصرف UPF باعث شده پزشکان در حوزه‌های مختلف با پیامدهای این تغییر غذایی بیشتر روبه‌رو شوند. او تأکید می‌کند که درک بهتر سازوکارهای زیستی این غذاها می‌تواند راه را برای سیاست‌گذاری‌های دقیق‌تر و راهنمایی بهتر بیماران هموار کند.

در این میان، متخصصان تغذیه معتقدند کاهش مصرف UPF الزاماً به معنای حذف کامل آن نیست؛ بلکه با چند تغییر ساده و قابل اجرا می‌توان این روند را معکوس کرد. مونیک ریچارد، متخصص تغذیه، پیشنهاد می‌کند افراد ابتدا مواد سالم‌تر را به رژیم غذایی خود اضافه کنند، مثلاً یک وعده میوه تازه، آجیل بدون افزودنی یا سبزی بیشتر در هر وعده غذایی، تا به مرور مصرف UPF کاهش یابد. او همچنین توصیه می‌کند نوشیدنی‌های شیرین با آب طعم‌دارشده طبیعی جایگزین شوند و به‌جای غذاهای سرخ‌شده، پروتئین‌های ساده‌تر مانند مرغ پخته، حبوبات یا ماست انتخاب شوند. به باور او، حتی پختن یک وعده ساده در خانه نیز می‌تواند تأثیر چشمگیری بر بهبود سلامت داشته باشد.

در مجموع، یافته‌های اخیر نشان می‌دهند که روند رو به رشد مصرف غذاهای فوق‌فرآوری‌شده بیش از آن‌که یک تغییر سبک زندگی باشد، یک تهدید جدی برای سلامت عمومی است. اگرچه این تغییر در سطح فردی با انتخاب‌های هوشمندانه قابل مدیریت است، اما در سطح جهانی نیازمند سیاست‌گذاری‌های منسجم، آموزش صحیح و حمایت از دسترسی مردم به غذاهای تازه و سالم خواهد بود.