اوزون و اوزون تراپی

اوزون، شکلی از اکسیژن است. در طب مکمل، از اوزون برای درمان برخی عارضه ها و به عنوان یک ضد عفونی کننده موضعی استفاده می شود. سال هاست که اوزون درمانی در زمینه های پزشکی انجام می شود، با این حال، همچنان بر روی میزان اثربخشی آن بحث وجود دارد و تحقیقات بیشتری در حال انجام است.

اوزون تراپی چیست؟

اوزون ترکیب اکسیژن با یک اتم اضافی است. این اتم اضافه قدرت اکسیژن را افزایش می دهد. در واقع این اتم اضافه، کارایی زیادی را به وجود می آورد. اوزون فرم مولکولی از اکسیژن است که در آن سه اتم اکسیژن به هم متصلند. این حالت از اکسیژن ناپایدار بوده و بوی خاصی دارد. اتم اضافی در این ساختار آنرا به قوی ترین اکسید کننده و ضد عفونی کننده تبدیل کرده است.

ازون تراپی یک روش درمانی جدید است که در آن از گاز ازونی که توسط دستگاه مخصوصی از اکسیژن تولید می شود، استفاده می کند. غلظت ازون درمانی توسط پزشک تعیین می گردد که معمولاً بین 20 تا 50 میکروگرم در میلی لیتر است. این نوع از اوزون دارای خواص مختلفی است که از جمله آن ها می توان به خاصیت ضد التهابی، ضد درد بودن و اثرات ترمیمی آن اشاره کرد.

گاز اوزون ترکیب ناپایداریست که ظرف هشت دقیقه پس از ورود به بدن، به اکسیژن معمول تبدیل می شود. در طی این تبدیل مقادیری انرژی و اشعه گاما تولید می شود که فرایند ترمیم سلول های آسیب دیده را سرعت می بخشد.

در طی این فرآیند و با تحریک آنزیم دی فسفوگلیسرات، ورود اکسیژن به داخل سلول ها و تولید آدنوزین تری فسفات (ATP) توسط میتوکندری ها تسهیل و تحریک می شود که دو عامل مهم در ترمیم سلول های آسیب دیده می باشند.

این روش با وارد کردن ترکیبی از گاز اوزون و مواد برای بازسازی بافت ها در مفاصل و نواحی که باکاهش اکسیژن مواجه است، انجام می شود تا روند بهبودی را تسریع کند. این درمان برای بازسازی بافت های آسیب دیده، بیماری آرتروز و اختلالات دیسک های ستون مهره ها استفاده می شود. دلیل اینکه تعدادی از بافت های آسیب دیده سریعتر از بافت ها دیگر بهبود می یابند وجود جریان خون بیشتر در این نواحی است. بنابراین مهیا کردن شرایط بهبودی و فراهم آوردن مواد مغذی در مفصل می تواند باعث افزایش جریان خون و بهبودی بافت های آسیب دیده شود. از دیگر تأثیرات اوزون می توان به افزایش ایمنی اشاره کرد.

همینطور در طی فرایند اوزون تراپی، با تحریک ماکروفاژها، روند برداشته شدن سلول های التهابی مرده از محل التهاب و آسیب سرعت می گیرد.

به این ترتیب و با مجموعه این مکانیسم ها روند التهاب در منطقه مورد آسیب شروع به کاهش می کند و روند ترمیم سرعت می گیرد. اوزون درمانی مانند هر روش درمانی دیگری باید براساس شرایط بیمار انجام شود. این روش درمانی تقریبا جدید است و در ایران نیز برای بیماران استفاده می شود. هزینه و قیمت اوزون تراپی به تعداد جلسات درمانی موردنیاز بیمار بستگی دارد.

در روش دیگری ویتامین ها و موادمعدنی برای کاهش التهاب و افزایش جریان خون در بافت های آسیب دیده تزریق می شود این کار باعث رساندن مواد مغذی و مواد رشد به بافت ها می شود و بافت ها را بازسازی می کند این درمان در مدت زمان 6 ماه و طی 3 تا 5 مرحله تزریق، انجام می شود و به صورت دائمی باعث اصلاح بافت های اسیب دیده و کاهش درد که در مراحل اولیه درمان شدیدتر است، می شود. گاهی اوزون به تنهایی در درمان مؤثر نیست و باید از روش های همراه مانند ورزش درمانی، فیزیوتراپی، لیزر درمانی یا مشابه آن استفاده شود.

اوزون درمانی دیسک کمر

بیمار به اتاق عمل مجهز به دستگاه سی - آرم (فلوئوروسکوپی: یک روش تصویربرداری با اشعه ایکس که در آن تصویرهای زنده گرفته می شود) برده می شود. تمام اقدامات احتیاطی در خصوص ضد عفونی سازی، مدّ نظر قرار می گیرد. سپس بیمار به شکم می خوابد و دیسک (های) مشکل دار مشخص می شود. تزریق برای ایجاد بی حسی موضعی انجام می شود و سپس سوزن وارد دیسک می گردد. توجه داشته باشید که این عمل دردناک نیست و تمام بیماران به خوبی آن را تحمل کرده و در طول انجام فرایند با پزشک صحبت می کنند.

پس از آن که به کمک تصاویر سی ـ آرم (قابل مشاهده توسط بیماران)، سوزن در جای مناسب قرار گرفت، ماده رنگی (ماده حاجب نسبت به اشعه) برای مشاهده وضعیت دیسک تزریق می شود، به این کار دیسکوگرام می گویند.

مجدداً داروی بی حسی به داخل دیسک تزریق می شود و پس از یک دقیقه، گاز مخلوط اکسیژن و اوزون از دستگاه مولد اوزون، داخل دیسک تزریق می شود و سرانجام سوزن بیرون آورده می شود.

چنانچه این عمل توسط پزشک ماهر انجام شود، ساده و بی خطر خواهد بود. بخش مشکل این فرایند قرار دادن سوزن داخل دیسک است که اجراکننده برای انجام آن باید آموزش لازم را دیده باشد. برای بیمار، کل فرایند شبیه تزریق است؛ اما برای پزشک، معادل جراحی دیسک است.

انواع اوزون تراپی

تزریق منطقه ای گاز اوزون: در این شیوه پس از بی حسی موضعی، گاز اوزون به موضع التهاب تزریق می شود. غلظت اوزون مصرفی توسط پزشک معالج تعیین می شود.

بهتر است پس از تزریق اوزون، بیمار تا بهبود درد از انجام فعالیت های سنگین اجتناب نماید.

در نوع دیگر اوزون تراپی، تزریق حجمی از اوزون با غلظت مشخص داخل حجمی از خون و بازگرداندن خون به داخل رگ بیمار انجام می شود.

در برخی از موارد از وارد کردن اوزون از طریق مقعد برای بهبود بیمار استفاده می شود.

برای درمان زخم های مقاوم به درمان از القای اوزون به داخل کیسه هایی دور زخم استفاده می شود.

نوع دیگری از اوزون تراپی توسط دستگاه های پلاسما انجام می شود. در این شیوه اکسیژن داخل بافت تحت تأثیر القای الکتریکی خاصی تبدیل به اوزون می شود و نیازی به تزریق وجود ندارد.

امروزه در دنیا بسیاری از محصولات حاوی اوزون مانند انواع کرم ها و شامپوها برای استفاده موضعی تولید می شود.

مزایای اوزون درمانی

در ابتدا می توان بعد از درمان انتظار کاهش درد بعد از انجام تزریق را داشت. با استفاده از این درمان غضروف ها و بافت های بدن بازسازی می شوند. (این درمان می تواند روی زانو تأثیر بیشتری داشته باشد). این درمان باعث بهبودی آسیب دیدگی های مزمن، بازسازی مفاصل، بهبودی آسیب مفصلی ناشی از آسیب دیدگی های ورزشی و بهبودی کلی درد مفاصل، ماهیچه ها و عصب ها می شود. اوزون را می توان در مفاصل، زیرپوست و داخل تاندون ها و ماهیچه ها تزریق کرد. پاسخ بدن افراد به این درمان متفاوت است اما در موارد شدید، افراد به 3 تا 5 جلسه برای درمان نیاز دارند؛ اکثر افراد بعد از انجام این روش با کاهش درد مواجه می شوند.

در ادامه مواردی که اوزون تراپی برای آنها نتیجه بخش است ذکر شده است:

1. برای درمان درد
2. آسیب دیدگی تاندون روتاتور
3. آرتروز زانو و لگن (درمان لگن دراین روش کمتر نتیجه بخش است.)
4. بیرون زدگی و فرسودگی دیسک کمر و گردن (برای درمان موارد شدید بیرون زدگی دیسک استفاده نمی شود.)
5. سندروم تونل کارپال
6. درد عصب و رگ سیاتیک
7. التهاب مفاصل (شدید یا ملایم)
8. اختلال آرنج تنیس بازان (تنیس البو)
9. درد و اختلالات لگن
10. عفونت های دندان
11. بهبودی بعد از جراحی مفاصل
12. شکستگی های غیر قابل درمان
13. جراحات
14. آسیب دیدگی های ورزشی

عوارض اوزون درمانی

این فرایند چنانچه توسط پزشکان ماهر و مجرب انجام شود، بسیار ایمن خواهد بود. در چنین شرایطی، عوارضی که هر چند به ندرت بروز می یابند، عبارت اند از:

1. آسیب ریشه های اعصاب
2. عفونت دیسک یا به اصطلاح دیسکایتیس
3. خونریزی رتینال (شبکیه چشم)

عارضه های جزیی مانند درد زودگذر در محل تزریق اوزون شایع هستند.

بیماران ممکن است همان روز یا پس از یک روز بستری شدن مرخص شوند.

جلسات درمانی

برای بسیار افراد یک مرحله درمان کافی است. کاهش علائم بیماری به وسیله این روش رضایت بخش است و بیمار به تکرار درمان نیازی ندارد.

همچنین توصیه می شود بیماران ازیک رژیم غذایی مناسب حاوی پروتئین مناسب استفاده کنند و استراحت کافی داشته باشند که به ریکاوری و تسریع بهبودی بعد از تزریق کمک می کند. بسیاری ازبیماران به اشتباه بعد از تزریق به سرعت به انجام تمرینات فیزیکی شدید می پردازند که کار اشتباهی بوده و روند بهبودی و کلاژن سازی را به تأخیر می اندازد. به همین منظور بهتر است حداقل دو روز استراحت کافی داشته باشند، با گذشت 2 تا 3 هفته بعد از تزریق، می توان فعالیت های سنگین و طولانی مانند (اسکی، بسکتبال، هاکی و سطوح پیشرفته یوگا) و حرکات پرشی را انجام دهند.

گاهی برای کاهش التهابات تا دو روز پس از تزریق، استفاده از پدهای گرم و سپس کمپرس یخ و بالا نگهداشتن اندام های تحتانی (مانند پا) توصیه می شود. همچنین در موارد معدودی، متخصصین برای کاهش دردهای شدید، شل کننده عضلات یا داروی حاوی مورفین را تجویز می کنند. مواد طبیعی مانند پماد کپسایسین می توانند کمک کننده باشند. توجه داشته باشید در این دوره باید از مصرف روغن ماهی و مکمل های این ماده تا حدود دو هفته بعد از انجام تزریق خودداری شود.