درخواست مشاوره رایگان
جذام یکی از بیماری هایی است که حتی در ادبیات تمدن های باستانی نیز توصیف شده است. این بیماری عفونتی مزمن است که توسط نوعی باکتری به نام مایکوباکتریوم لپره ایجاد می شود. در ادامه اطلاعاتی درباره علائم و علل بروز جذام و نحوه تشخیص و درمان آن ارائه می شود.
جذام نوعی بیماری عفونی می باشد که باعث ایجاد زخم های پوستی و آسیب به اعصاب در بازوها، پاها و پوست اطراف بدن می شود. این بیماری از زمان های بسیار قدیم وجود داشته است.
جذام، که به آن بیماری هانسن نیز گفته می شود، مسری نمی باشد و تنها افرادی که در تماس نزدیک و مکرر با بینی و دهان فرد مبتلا به جذام می باشند مبتلا می شوند. کودکان بیشتر از بزرگسالان به این بیماری مبتلا می شوند.
جذام در درجه اول، پوست و اعصاب خارج مغز و نخاع را که به آن اعصاب محیطی گفته می شود، تحت تأثیر قرار می دهد. همچنین ممکن است به چشمان و بافت نازک داخلی بینی آسیب بزند.
اصلی ترین علامت جذام، عدم تغییر شکل زخم های پوستی، توده ها یا برجستگی هایی است که بعد از چندین هفته یا چند ماه برطرف نمی شوند. این زخم های پوستی معمولا کم رنگ هستند.
آسیب عصبی می تواند باعث ایجاد موارد زیر شود:
بروز علائم پس از تماس با باکتری عامل جذام معمولاً 3 تا 5 سال طول می کشد. برخی از افراد ممکن است تا 20 سال بعد، دچار هیچ گونه علائمی نشوند. به مدت زمان بین تماس با باکتری و بروز علائم، دوره کمون گفته می شود. دوره کمون طولانی جذام باعث می شود تعیین زمان و مکان آلودگی فرد به جذام برای پزشکان بسیار دشوار باشد.
نوعی باکتری با رشد آهسته به نام مایکوباکتریوم لپره عامل جذام می باشد. پس از کشف مایکوباکتریوم لپره توسط دانشمندی در سال 1873، جذام به بیماری هانسن نیز معروف شد.
روش دقیق انتقال جذام مشخص نیست. هنگامی که فردی مبتلا به جذام سرفه یا عطسه می کند، ممکن است قطرات حاوی باکتری مایکوباکتریوم لپره را در هوایی که فرد دیگری از آن تنفس می کند، پخش کند. برای انتقال جزام، باید تماس نزدیک فیزیکی با فرد آلوده وجود داشته باشد. در اثر تماس گاه به گاه با فرد آلوده، مانند دست دادن، در آغوش گرفتن یا نشستن در کنار او در اتوبوس یا سر یک میز هنگام غذا، این بیماری سرایت نمی کند.
جذام از مادران باردار مبتلا،به جنین منتقل نمی شود. این بیماری از طریق تماس جنسی نیز منتقل نمی شود.
جذام با تعداد و نوع زخم های پوست تعریف می شود. نشانه های خاص و درمان های جذام بستگی به نوع آن دارند. انواع جذام عبارتند از:
توبرکلوئید. شکل ملایم و خفیف جذام می باشد. افراد با این نوع جذام تنها یک یا چند لکه پوست صاف و سفید دارند. ناحیه آسیب دیده پوست ممکن است به دلیل آسیب عصبی بی حس شود. احتمال سرایت این نوع جذام به افراد دیگر بسیار کمتر است.
لپروماتوس. شکل کمی شدیدتر بیماری است که باعث جوش های پوستی (جذام چند میکروبی) بی حسی و ضعف عضلانی می شود. بینی، کلیه ها و اندام های تناسلی نیز ممکن است تحت تاثیر قرار گیرند. این نوع بیماری، میزان سرایت بیشتری نسبت به جذام توبرکلوئید دارد.
بوردرلاین. افراد مبتلا به این نوع جذام تمام مشخصات دو نوع بالا را دارند.
همچنین ممکن است پزشکان از این طبقه بندی ساده استفاده کنند:
اگر احتمال ابتلا به این عارضه وجود داشته باشد، پزشک نمونه کوچکی از قسمت غیرطبیعی پوست را برمی دارد و آن را برای بررسی بیشتر به آزمایشگاه می فرستد (نمونه برداری از پوست). پزشک همچنین ممکن است انجام آزمایش لکه پوستی را نیز تجویز کند. در صورت ابتلا به جذام پاسی باسیلاری، در نتایج آزمایش، باکتری مشاهده نخواهد شد. اما در صورت ابتلا به جذام چند میکروبی (مولتی باسیلاری)، در نتایج آزمایش وجود باکتری تأیید خواهد داشت.
ممکن است برای تشخیص نوع جذام به انجام آزمایش پوستی لپرومین نیز نیاز باشد. برای انجام این آزمایش، پزشک مقدار کمی باکتری غیرفعال عامل ایجاد جذام را درست در زیر پوست بازو تزریق می کند. سپس بعد از گذشت 3 روز از تزریق و مجدداً 28 روز بعد ناحیه را برای بررسی واکنش ها معاینه می کنند. در صورت ایجاد واکنش، ممکن است فرد به جذام توبرکلوئید یا بوردرلاین مبتلا باشد. افرادی که به جذام مبتلا نیستند یا به نوع لپروماتوس مبتلا هستند، واکنشی به این آزمایش نشان نخواهند داد.
جذام را می توان درمان کرد، در دو دهه گذشته، 16 میلیون نفر مبتلا به جذام معالجه شدند. سازمان بهداشت جهانی، درمان رایگان برای همه افراد مبتلا به جذام را فراهم کرده است.
روش درمان، بر اساس نوع جذام انتخاب می شود. از آنتی بیوتیک ها معمولاً برای درمان این عفونت استفاده می شود. به طور معمول درمان طولانی مدت بوده و با دو یا چند آنتی بیوتیک انجام می شود. اغلب درمان بین شش ماه تا یک سال طول می کشد. افراد مبتلا به جذام شدید ممکن است نیاز به استفاده بیشتری از آنتی بیوتیک داشته باشند. آنتی بیوتیک ها نمی توانند آسیب های عصبی را بهبود بخشند.
دارو درمانی ترکیبی (MDT) درمانی رایج برای جذام می باشد که با ترکیبی از آنتی بیوتیک ها انجام می شود. در این روش، از چند آنتی بیوتیک به صورت همزمان استفاده می شود، این آنتی بیوتیک ها شامل موارد زیر هستند:
جذام پاسی باسیلاری: دو آنتی بیوتیک مانند داپسون هر روز و ریفامپین ماهی یک بار مصرف می شود.
جذام مولتی باسیلاری: یک دوز روزانه از آنتی بیوتیک کلوفازیمین علاوه بر داروی روزانه داپسون و ریفامپیسین مصرف می شود. این درمان 2-1 سال ادامه دارد و پس از گذشت دوره درمان، بهبودی حاصل می شود.
همچنین ممکن است برای کنترل درد عصب و آسیب های مربوط به جذام از داروهای ضد التهاب شامل استروئیدها (مانند پردنیزون) نیز استفاده شود. پزشکان گاهی برای درمان جذام، تالیدوماید تجویز می کنند؛ تالیدوماید، دارویی قوی برای سرکوب سیستم ایمنی بدن و درمان گره های پوستی جذام می باشد. مصرف این دارو می تواند باعث ایجاد نقایص مادرزادی شدید و خطرناکی شود. افراد باردار یا افرادی که قصد بارداری دارند نباید از این دارو استفاده کنند.
عدم درمان جذام می تواند به طور دائمی به پوست، اعصاب، بازوها، ساق های پا، پاها و چشم ها آسیب برساند.
عوارض جذام می تواند شامل موارد زیر باشد:
