پژوهشهای علمی در سالهای اخیر نشان دادهاند که برخی واکسنها میتوانند نقشی فراتر از پیشگیری از بیماریهای عفونی داشته باشند. یکی از برجستهترین نمونهها، واکسن زوناست؛ واکسنی که شاید بتواند خطر ابتلا به زوال عقل را کمتر کند و حتی سرعت پیشرفت این بیماری را کاهش دهد. تازهترین نتایج که در نشریه علمی Cell به چاپ رسیدهاند، توجه بسیاری از متخصصان مغز و اعصاب و سالمندی را به خود جلب کردهاند.
پیش از این، مطالعات مختلفی به ارتباط میان واکسن زونا و کاهش احتمال ابتلا به دمانس اشاره کرده بودند. در یکی از این تحقیقات که مربوط به آپریل ۲۰۲۵ میباشد، مشخص شد افرادی که واکسن زونا دریافت کردهاند، در بازهای هفتساله حدود ۲۰ درصد کمتر از دیگران به زوال عقل مبتلا میشوند. اکنون مطالعه جدیدی که در ادامه همان پژوهش انجام شده، نشان میدهد این واکسن ممکن است حتی برای افرادی که از قبل دچار زوال عقل هستند نیز مفید باشد و سرعت پیشرفت بیماری را کاهش دهد.
دکتر پاسکال گلدستزر، استاد پزشکی دانشگاه استنفورد و نویسنده ارشد این تحقیق، میگوید طراحی این مطالعه یکی از نقاط قوت اصلی آن است. او در توضیح شرایط پژوهش تأکید میکند:
«در پزشکی، برای اثبات اثرگذاری یک مداخله مانند دارو یا واکسن، به کارآزمایی تصادفی نیاز داریم. آنچه مطالعه ما را خاص میکند این است که از شرایطی استفاده کردهایم که بسیار شبیه به یک کارآزمایی تصادفی واقعی است.»
به گفته او، برنامه واکسیناسیون زونا در ولز که تنها شامل افراد ۷۹ ساله میشد و افراد ۸۰ سال به بالا را کنار میگذاشت، امکان مقایسه دو گروه تقریباً مشابه را فراهم کرده است؛ گروهی که واکسن دریافت کرده و گروهی که از آن محروم ماندهاند.
نتایج بررسی سوابق پزشکی شرکتکنندگان طی ۹ سال نشان داد افراد واکسینهشده کمتر دچار اختلال شناختی خفیف شدهاند؛ مرحلهای که اغلب بهعنوان زمینه ساز زوال عقل شناخته میشود. علاوه بر این، احتمال مرگ ناشی از دمانس در میان این افراد بهطور معناداری کمتر بوده است. گلدستزر در اینباره میگوید:
«برای نخستین بار، شواهدی در اختیار داریم که بهاحتمال زیاد نشاندهنده یک رابطه علت و معلولی میان واکسن زونا و پیشگیری و حتی درمان زوال عقل هستند.»
اما واکسن زونا چگونه میتواند بر مغز اثر بگذارد؟ دکتر زیشان خان، رئیس بخش سالمندی در مرکز پزشکی جرزی شور در آمریکا، که در این پژوهش مشارکت نداشته، توضیح میدهد:
«ویروس زونا پس از ابتلا به آبلهمرغان، بهصورت خاموش در سلولهای عصبی باقی میماند. فعال شدن مجدد آن نهتنها باعث درد و بثورات پوستی میشود، بلکه التهاب قابلتوجهی در سیستم عصبی ایجاد میکند.» او اضافه میکند: «این التهاب عصبی میتواند فرآیندهایی را فعال یا تسریع کند که در نهایت به زوال عقل منجر میشوند. واکسن با جلوگیری از فعال شدن ویروس، از مغز در برابر این آسیب محافظت میکند.»
در مجموع، یافتههای جدید نشان میدهند واکسن زونا که سالهاست بهطور گسترده به سالمندان برای پیشگیری از بیماری زونا توصیه میشود، ممکن است به ابزاری مهم برای حفظ سلامت مغز نیز تبدیل شود؛ چشماندازی که میتواند نگاه تازهای به نقش واکسیناسیون در دوران سالمندی ایجاد کند.
بیماری مرتبط
زوال عقل (دمانس)
زوال عقل یا دمانس مجموعه ای از علائم پیچیده است که منجر به تحلیل رفتن توانایی شناختی فرد شده و علائم آن از فراموشی فراتر رفته و...
ثبت دیدگاه
دیدگاه خود را درباره این مطلب بنویسید.