یک پژوهش تازه در دنیای پزشکی نشان داده است که نوع هورمون درمانی می‌تواند بر کیفیت حافظه زنان پس از یائسگی تأثیر بگذارد و این یافته توجه بسیاری از متخصصان زنان و سلامت مغز را به خود جلب کرده است. یائسگی، که معمولاً در حدود ۵۰ سالگی رخ می‌دهد و با قطع قاعدگی برای دوازده ماه متوالی مشخص می‌شود، پایان دوران باروری زنان را رقم می‌زند. این مرحله با علائم ناخوشایندی همچون گرگرفتگی، تعریق شبانه، خشکی واژن، کاهش میل جنسی و آنچه به اصطلاح “مه مغزی” نامیده می‌شود همراه است.
برای سال‌ها هورمون درمانی یکی از اصلی‌ترین روش‌ها برای کاهش این علائم بوده است. این تحقیق نشان می‌دهد هورمون‌درمانی نه تنها بر کاهش علائم جسمی یائسگی اثر دارد، بلکه می‌تواند بر بخش‌های متفاوت حافظه – از یادآوری رویدادهای گذشته گرفته تا به خاطر سپردن وظایف آینده – نیز تأثیر بگذارد.
نتایج این تحقیق که در مجله معتبر Neurology منتشر شده، نشان می‌دهد که استرادیول، نوعی استروژن پرکاربرد در هورمون درمانی، بسته به روش مصرف، اثرات متفاوتی بر حافظه دارد. زنانی که از استرادیول ترانس‌درمال – به شکل چسب یا ژل – استفاده کرده‌اند، بهبود قابل توجهی در حافظه رویدادی نشان داده‌اند؛ یعنی توانایی یادآوری تجربیات و رویدادهای گذشته. در مقابل، زنانی که استرادیول خوراکی مصرف کرده‌اند، عملکرد بهتری در حافظه آینده‌نگر داشته‌اند؛ حافظه‌ای که کمک می‌کند وظایف آینده مانند یادآوری زمان مصرف دارو یا حضور در یک قرار ملاقات به‌خوبی به خاطر سپرده شود. این تمایز ظریف اما مهم نشان می‌دهد که حتی شیوه تجویز دارو می‌تواند بر نحوه عملکرد مغز اثرگذار باشد.
توضیح این پدیده از نظر علمی جالب است. استرادیول وقتی به صورت خوراکی مصرف می‌شود، ابتدا وارد کبد شده و در فرآیندی به هورمون ضعیف‌تری به نام استرون تبدیل می‌شود. این تغییر شیمیایی باعث می‌شود اثربخشی آن بر گیرنده‌های استروژن در مغز کمتر باشد. در مقابل، استرادیول ترانس‌درمال بدون عبور از کبد به جریان خون راه می‌یابد و در نتیجه تأثیر مستقیم‌تر و پایدارتری بر نواحی مهم مغزی، به‌ویژه لوب تمپورال داخلی که نقش اساسی در حافظه رویدادی دارد، می‌گذارد.
این مطالعه با بررسی داده‌های بیش از ۷۲۰۰ زن یائسه از پایگاه CLSA انجام شد که میانگین سنی آن‌ها حدود ۶۰ سال بود. تنها شش درصد از شرکت‌کنندگان در زمان آزمایش از استرادیول استفاده می‌کردند، اما نتایج نشان داد حتی در این گروه کوچک هم تفاوت‌ها کاملاً مشهود است. نکته مهم دیگر اینکه هیچ‌یک از اشکال استرادیول تأثیر قابل توجهی بر عملکرد اجرایی – فرایندهای ذهنی مرتبط با برنامه‌ریزی و حل مسئله – نداشتند. پژوهشگران این موضوع را چنین توضیح می‌دهند که عملکرد اجرایی به شبکه‌های پیچیده‌تر مغزی وابسته است که شاید نسبت به تغییرات هورمونی در میانسالی حساسیت کمتری داشته باشند.
با وجود این نتایج امیدوارکننده، پژوهشگران به محدودیت‌های مطالعه نیز اشاره کرده‌اند. بیشتر زنان شرکت‌کننده سفیدپوست و از نظر اقتصادی مرفه بودند و این می‌تواند نتایج را از نظر جمعیتی محدود کند. همچنین پژوهش تنها بر استرادیول تمرکز داشت و سایر هورمون‌های استفاده‌شده در درمان یائسگی یا ترکیب آن با پروژسترون مورد بررسی قرار نگرفت. علاوه بر این، به دلیل طراحی مقطعی تحقیق، نمی‌توان رابطه قطعی علت و معلولی میان مصرف هورمون و بهبود حافظه را اثبات کرد.
با این حال، متخصصان زنان تأکید دارند که یافته‌های این تحقیق می‌توانند در مشاوره به زنان یائسه اهمیت زیادی داشته باشند. هورمون درمانی همچنان ابزاری قدرتمند برای کاهش علائم آزاردهنده یائسگی است و اکنون می‌توان آن را به عنوان گزینه‌ای با مزایای احتمالی برای سلامت شناختی نیز در نظر گرفت. هرچند این مزایا متوسط و محدود هستند، اما در کنار سبک زندگی سالم و توجه به عوامل ژنتیکی، می‌توانند به حفظ کیفیت زندگی و کاهش زوال شناختی در این دوران کمک کنند.
در نهایت، انتخاب نوع و زمان هورمون درمانی باید با مشاوره پزشک و با در نظر گرفتن شرایط فردی انجام شود، اما این پژوهش چشم‌انداز تازه‌ای را برای استفاده هوشمندانه‌تر از استرادیول در مدیریت یائسگی پیش روی جامعه علمی و بالینی قرار داده است.
بیماری مرتبط
یائسگی
یائسگی پایان طبیعی دوران باروری زنان است که با کاهش سطح هورمون ها و توقف سیکل قاعدگی مشحص می شود. علائم جسمی یائسگی شامل گرگرفتگ...
ثبت دیدگاه
دیدگاه خود را درباره این مطلب بنویسید.