محققان کلینیک مایو در یکی از مهم‌ترین پیشرفت‌های سال‌های اخیر موفق شده‌اند ابزاری بسازند که می‌تواند سال‌ها پیش از بروز اولین نشانه‌های فراموشی، خطر ابتلا به اختلالات شناختی مرتبط با آلزایمر را پیش‌بینی کند. نتیجه این دستاورد که در نشریه معتبر The Lancet Neurology منتشر شده، بر پایه ترکیب اسکن‌های PET مغز و اطلاعات ژنتیکی است و می‌تواند ریسک ۱۰ساله و مادام‌العمر ابتلای فرد به اختلال شناختی خفیف یا دمانس را با دقت چشمگیری تخمین بزند.
اهمیت این ابزار از آنجا ناشی می‌شود که بیماری آلزایمر بسیار زودتر از زمانی که افراد متوجه فراموشی یا تغییرات رفتاری می‌شوند، آغاز می‌گردد. تجمع پروتئین‌های آمیلوئید در مغز که به‌عنوان یکی از نشانه‌های اولیه شناخته می‌شود، ممکن است دهه‌ها پیش از بروز علائم اتفاق بیفتد. با این حال، تاکنون رابطه دقیقی میان سطح این نشانگرهای زیستی و احتمال واقعی ابتلای فرد در آینده، وجود نداشته است. محققان کلینیک مایو با تکیه بر بیش از ۲۰ سال داده و بررسی ۵۱۰۰ فرد بالای ۵۰ سال، این خلأ را پر کرده‌اند.
در این مطالعه گسترده، شرکت‌کنندگان از سال ۲۰۰۴ تا ۲۰۲۴ پیگیری شدند و وضعیت شناختی آنها در چهار گروه سالم، اختلال شناختی خفیف، دمانس و مرگ طبقه‌بندی شد. پژوهشگران با تحلیل میزان تجمع آمیلوئید در اسکن‌های PET و در نظر گرفتن عواملی مانند سن، جنس و ژن APOE4 (که یکی از قوی‌ترین عوامل ژنتیکی خطر آلزایمر است)، توانستند مدل‌هایی بسازند که احتمال بروز مشکلات شناختی را تا حد زیادی پیش‌بینی می‌کنند.
نتایج مطالعه نشان می‌دهند هرچه سطح آمیلوئید در مغز بالاتر باشد، احتمال ابتلا به اختلال‌های شناختی افزایش می‌یابد؛ حتی در افرادی که در حال حاضر از نظر شناختی کاملاً سالم‌اند. برای نمونه، یک مرد ۷۵ ساله که حامل ژن APOE4 است، در صورتی که سطح آمیلوئید پایینی داشته باشد، حدود ۵۶ درصد احتمال دارد در طول عمرش دچار اختلال شناختی شود. اما اگر سطح آمیلوئید او بسیار بالا باشد، این خطر به بیش از ۷۶ درصد می‌رسد. این الگو در زنان حتی شدیدتر است. افزون بر این، سن نقش مهمی در خطر کوتاه‌مدت دارد: یک زن ۶۵ ساله با آمیلوئید متوسط، کمتر از ۱۰ درصد احتمال دارد طی ۱۰ سال آینده دچار اختلال شناختی شود، اما احتمال بروز اختلال در همین فرد در ۸۵ سالگی به بیش از ۶۰ درصد خواهد رسید.
با وجود نتایج امیدوارکننده، محققان می‌گویند این ابزار هنوز برای استفاده در بیمارستان‌ها مناسب نیست. دکتر کلیفورد جک، نویسنده اصلی تحقیق، توضیح می‌دهد که تا وقتی درمان‌های مؤثری برای مرحله ابتدایی آلزایمر تأیید نشوند، انجام چنین آزمایش‌هایی روی مردم عادی فایده‌ای ندارند. او می‌گوید آزمایش نشانگرهای زیستی در افرادی که هنوز هیچ علامتی ندارند، فعلاً کمکی به تشخیص یا درمان نمی‌کند.
با این حال، متخصصان حوزه علوم اعصاب این پژوهش را گامی مهم به سوی آینده می‌دانند. دکتر الیسون ریس از دانشگاه NYU این مطالعه را دقیق و بسیار ارزشمند توصیف کرده و معتقد است که چنین مدل‌هایی می‌توانند سال‌ها پیش از آغاز مشکلات حافظه، افراد در معرض خطر را شناسایی کنند. دکتر نیکول آونا از دانشکده پزشکی ماونت‌ساینای نیز این تحقیق را پیشرفتی بزرگ در پزشکی پیش‌بینی‌کننده دانسته و بر توان بالقوه آن برای تبدیل شدن به یک ابزار تصمیم‌گیری پزشکی تأکید کرده است.
در حالی که دانشمندان مشغول توسعه ابزارهای تشخیصی پیشرفته‌اند، متخصصان همچنان بر نقش سبک زندگی در کاهش خطر آلزایمر تأکید می‌کنند: کنترل قند خون، فعالیت بدنی منظم، تغذیه متعادل، خواب کافی و مشارکت فعال در تعاملات اجتماعی همچنان ستون‌های اصلی سلامت مغز باقی می‌مانند.
بیماری مرتبط
آلزایمر
آلزایمر نوعی بیماری عصبی پیش رونده است که به مرور زمان سلول های مغزی تخریب می شوند که نهایتا منجر به زوال عقل شده و باعث ناتوانی...
بیماری مرتبط
زوال عقل (دمانس)
زوال عقل یا دمانس مجموعه ای از علائم پیچیده است که منجر به تحلیل رفتن توانایی شناختی فرد شده و علائم آن از فراموشی فراتر رفته و...
ثبت دیدگاه
دیدگاه خود را درباره این مطلب بنویسید.