تغییرات جریان خون و متابولیسم می‌تواند آلزایمر را زودتر آشکار کند

دانشمندان به سرنخ‌های تازه‌ای در فعالیت مغز دست یافته‌اند که می‌تواند راه را برای تشخیص بسیار زود هنگام بیماری آلزایمر هموار کند؛ سرنخ‌هایی که پیش از بروز هرگونه اختلال شناختی و قبل از ایجاد آسیب‌های غیرقابل‌برگشت در مغز ظاهر می‌شوند. بر اساس مطالعه‌ای تازه در مجله علمی آلزایمر و زوال عقل، تغییرات هم‌زمان در متابولیسم مغز و جریان خون در مناطق مشخصی از مغز، الگوهای قابل‌تشخیصی ایجاد می‌کنند که شاید بتوان از آن‌ها به‌عنوان نشانگرهای زیستی مرحله‌های بسیار ابتدایی آلزایمر استفاده نمود.

تشخیص آلزایمر معمولاً زمانی انجام می‌شود که فرد با مشکلات حافظه، سردرگمی یا کاهش توانایی تفکر مواجه شده و مغز بخش بزرگی از سلول‌های عصبی خود را از دست داده است. روش‌های رایج مانند اسکن‌هایی که رسوبات پروتئین آمیلوئید بتا را آشکار می‌کنند، اغلب زمانی کاربرد دارند که آسیب‌های مغزی تثبیت شده‌اند. اما پژوهش جدید نشان می‌دهد مغز پیش از این مرحله نیز دستخوش تغییرات مهمی می‌شود؛ تغییراتی که تاکنون کمتر مورد توجه قرار گرفته بودند.

پژوهشگران در این مطالعه داده‌های تصویربرداری مغزی ۴۰۳ شرکت‌کننده را بررسی کردند؛ افرادی که در مراحل مختلف سلامت شناختی از وضعیت طبیعی تا اختلال شناختی خفیف و آلزایمر قرار داشتند. آن‌ها با استفاده از اسکن PET برای اندازه‌گیری فعالیت متابولیک و اسکن MRI ویژه برای سنجش جریان خون، ۵۹ ناحیه مغزی را تحلیل کردند. نتایج نشان دادند که هر یک از این مناطق بر اساس میزان افزایش یا کاهش جریان خون و متابولیسم، مسیر مشخص و قابل پیش‌بینی‌ای را طی می‌کنند.

نکته مهم این است که مناطق درگیر حافظه و یادگیری، نخستین مناطقی بودند که این ناهماهنگی بین جریان خون و متابولیسم را نشان دادند؛ حتی زمانی که فرد هنوز در مرحله ابتدایی اختلال شناختی خفیف قرار داشت. به‌نظر می‌رسد مغز در این مرحله می‌کوشد کاهش توانایی سلول‌ها را جبران کند. برای مثال، وقتی نورون‌ها انرژی کافی دریافت نمی‌کنند، جریان خون در همان ناحیه افزایش می‌یابد. همچنین سلول‌های پشتیبان مغز، موسوم به آستروسیت‌ها، متابولیسم خود را بالا می‌برند تا به نورون‌ها انرژی برسانند. با این حال، در مراحل پیشرفته‌تر، این سازوکارهای جبرانی فرسوده می‌شوند و هم جریان خون و هم متابولیسم کاهش می‌یابد.

به گفته دکتر پل تریتور، نویسنده ارشد مطالعه و استاد دانشگاه ایندیانا، این یافته‌ها می‌توانند راه را برای تشخیص زودهنگام بیماری و حتی طراحی درمان‌های هدفمند باز کنند. او می‌گوید:

«اگر بتوانیم این تغییرات اولیه را ردیابی کنیم، امکان مداخله زمانی فراهم می‌شود که مغز هنوز فرصت جبران دارد و آسیب‌ها برگشت‌پذیرتر هستند.»

کارشناسانی که در این پژوهش شرکت نداشته‌اند نیز این نتایج را امیدوارکننده می‌دانند، اما بر احتیاط تأکید دارند. دکتر یورگن کلاسسن از دانشگاه رادبود معتقد است این مطالعه نشان می‌دهد فرآیندهای بیماری از مدت‌ها پیش از بروز توده‌های آمیلوئید آغاز می‌شوند. به گفته او، همین موضوع شاید توضیح دهد چرا برخی درمان‌های مبتنی بر حذف آمیلوئید بتا نتوانسته‌اند از پیشرفت بیماری جلوگیری کنند. با این حال، او تأکید می‌کند که پیش از استفاده بالینی از این یافته‌ها باید آن‌ها را در مجموعه داده‌های مستقل تکرار کرد و در مطالعات طولانی‌مدت سنجید.

اگرچه هنوز راه زیادی تا استفاده گسترده از این روش‌ها باقی است، اما این پژوهش یک پیام روشن دارد: مغز مدت‌ها پیش از آنکه حافظه فرد آسیب ببیند، نشانه‌هایی از آغاز بیماری بروز می‌دهد. اگر علم بتواند این نشانه‌های ظریف را دقیق‌تر تشخیص دهد، آینده تشخیص و درمان آلزایمر می‌تواند به‌طور چشمگیری تغییر کند.

بیماری مرتبط آلزایمر آلزایمر نوعی بیماری عصبی پیش رونده است که به مرور زمان سلول های مغزی تخریب می شوند که نهایتا منجر به زوال عقل شده و باعث ناتوانی...