آیا رژیم کتوژنیک برای سلامت قلب مضر است؟

تاریخ انتشار: 25 خرداد 1404

رژیم کتو با کاهش وزن و کنترل قند خون محبوب شده، اما آیا خطراتی برای قلب و سلامت دارد؟ در این مطلب، با اشاره به مطالعات جدید، به بررسی این موضوع می پردازیم.

در حالی که بسیاری از رژیم‌های غذایی با موجی از هیجان همراه شده و پس از مدتی فراموش می‌شوند، رژیم کتوژنیک یا به‌اختصار «کتو»، همچنان در صدر بحث‌های تغذیه‌ای قرار دارد. این رژیم با کاهش شدید کربوهیدرات‌ها و افزایش چشمگیر چربی، بدنی که عادت به سوخت‌رسانی با گلوکز دارد را وادار می‌کند از چربی به عنوان منبع اصلی انرژی استفاده کند؛ حالتی که به آن «کتوز» گفته می‌شود. در حال حاضر ۱۳ میلیون آمریکایی به این شیوه تغذیه روی آورده‌اند و آمارها نشان می‌دهد این روند رو به رشد است.

رژیم کتو ابتدا در سال ۱۹۲۰ برای بیماران مبتلا به صرع طراحی شد. پزشکان دریافتند که با کاهش کربوهیدرات‌ها و ورود بدن به حالت کتوز، میزان و شدت تشنج‌ها به طور چشمگیری کاهش می‌یابد، به‌ویژه در کودکانی که به درمان‌های رایج پاسخ نمی‌دادند. این ویژگی درمانی، کتو را به گزینه‌ای علمی در برخی شرایط خاص تبدیل کرد، اما آنچه در سال‌های اخیر باعث محبوبیت عمومی آن شده، تأثیر بالقوه‌اش بر کاهش وزن و کنترل قند خون است.

در رژیم غذایی معمول، توصیه می‌شود حدود ۴۵ تا ۶۵ درصد کالری روزانه از کربوهیدرات‌ها تأمین شود. اما در کتو، این عدد به تنها ۵ تا ۱۰ درصد کاهش می‌یابد. به‌جای آن، سهم چربی به حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد می‌رسد. برای درک بهتر، فردی با مصرف روزانه ۲۰۰۰ کالری، باید تنها حدود ۲۰ تا ۵۰ گرم کربوهیدرات (معادل ۲ برش نان) در روز دریافت کند. این تغییرات شدید در مصرف مواد غذایی می‌تواند در روزهای نخست منجر به بروز علائمی مانند سردرد، خستگی، تحریک‌پذیری و مه مغزی شود؛ حالتی که در میان پیروان این رژیم به «آنفولانزای کتو» معروف است.

با این حال، طرفداران کتو می‌گویند که پس از گذشت چند هفته، بدن با وضعیت جدید خو می‌گیرد و نه‌تنها علائم اولیه کاهش می‌یابد، بلکه انرژی، تمرکز و حس بهتری تجربه می‌شود. افزون بر این، محبوبیت فزاینده کتو در بازار باعث شده شرکت‌های غذایی برای تأمین نیاز مصرف‌کنندگان، محصولات متنوع کم‌کربوهیدرات و پرچرب را تولید کنند و پیروی از این رژیم را آسان‌تر سازند.

از نظر علمی، داده‌های پژوهشی به نتایج قابل‌توجهی اشاره دارند. یک بررسی بزرگ در سال ۲۰۲۳ که ۱۷ تحلیل فراتحلیلی و ۶۸ مطالعه بالینی را شامل می‌شد، نشان داد که رژیم کتو می‌تواند در افراد دارای اضافه‌وزن یا چاقی، به کاهش وزن، بهبود سطح قند خون، کاهش تری‌گلیسیرید و کنترل بهتر تشنج در مبتلایان به صرع منجر شود. مطالعه‌ای جدیدتر در سال ۲۰۲۵ نیز کاهش شاخص توده بدنی، کاهش چربی شکمی و بهبود متابولیسم را نشان داده است.

با این‌حال، همه یافته‌ها دلگرم‌کننده نیستند. برخی مطالعات هشدار می‌دهند که رژیم کتو می‌تواند منجر به افزایش سطح کلسترول LDL شود؛ همان نوع کلسترولی که در دیواره رگ‌ها تجمع می‌کند و با افزایش خطر بیماری‌های قلبی-عروقی مرتبط است. یک مطالعه در سال ۲۰۲۴ نشان داد که رژیم کتوژنیک مداوم ممکن است باعث پیری سلول‌ها - به خصوص در قلب و کلیه‌ها - شود که به طور بالقوه منجر به التهابات مضر می‌شود. اما افرادی که در این مطالعه رژیم را قطع کردند، این اثرات منفی را تجربه نکردند.

همچنین، حذف برخی گروه‌های غذایی ممکن است بدن را در معرض کمبود مواد مغذی قرار دهد. همین موضوع باعث شده بسیاری از کارشناسان خواستار انجام پژوهش‌های بلندمدت‌تر شوند تا آثار درازمدت این رژیم بر سلامت قلب، مغز و سیستم ایمنی بهتر شناخته شود.

برای آن‌که بتوان روی رژیم کتو به عنوان یک سبک تغذیه‌ای سالم و پایدار حساب کرد، نیازمند احتیاط، آگاهی و نظارت پزشکی هستیم. به‌ویژه برای افرادی که دارای بیماری‌های زمینه‌ای هستند یا دارو مصرف می‌کنند، مشورت با پزشک یا متخصص تغذیه پیش از آغاز این رژیم، ضروری است.