شواهد علمی جدید: بلوغ کامل مغز تا ۳۲ سالگی طول می‌کشد

تاریخ انتشار: 25 آذر 1404

پژوهش جدید دانشگاه کمبریج نشان می‌دهد رشد مغز انسان تا اوایل دهه ۳۰ ادامه دارد؛ کشفی مهم برای سلامت روان.

پژوهشی تازه از دانشگاه کمبریج بریتانیا نشان می‌دهد مغز انسان بسیار دیرتر از آنچه تاکنون تصور می‌شد به بلوغ کامل می‌رسد. بر اساس نتایج این تحقیق که در نشریه معتبر Nature Communications منتشر شده، رشد و تحول مغز به دوران نوجوانی محدود نمی‌شود و تا اوایل دهه ۳۰ زندگی ادامه دارد. به بیان دیگر، از دیدگاه علمی، مغز انسان ممکن است تازه در حدود ۳۲ سالگی وارد مرحله بزرگسالی شود.

پژوهشگران در این مطالعه مسیر رشد مغز را در طول عمر به پنج دوره متمایز تقسیم کرده‌اند. مرز میان این دوره‌ها در سنین ۹، ۳۲، ۶۶ و ۸۳ سالگی دیده می‌شود؛ نقاطی که در آن‌ها الگوی سازمان‌دهی شبکه‌های مغزی و میزان انعطاف‌پذیری مغز دچار تغییرات قابل‌توجهی می‌شوند. منظور از انعطاف‌پذیری یا نوروپلاستیسیتی، توانایی مغز برای ایجاد ارتباطات عصبی جدید و بازآرایی شبکه‌های خود در پاسخ به یادگیری، تجربه یا آسیب است.

یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهند مغز در دوران کودکی، یعنی از تولد تا حدود ۹ سالگی، با وجود رشد سریع، هنوز کارایی بالایی ندارد. در این مرحله، مغز هم‌زمان در حال ساختن و حذف کردن ارتباطات عصبی است؛ فرآیندی که اگرچه برای یادگیری ضروری است، اما نوعی بی‌نظمی ذاتی به همراه دارد. پس از آن، مغز وارد دوره‌ای می‌شود که پژوهشگران آن را نوجوانی می‌نامند؛ دوره‌ای که برخلاف تصور رایج، از ۹ سالگی آغاز شده و تا حدود ۳۲ سالگی ادامه پیدا می‌کند.

به گفته محققان، این بازه زمانی کارآمدترین و انعطاف‌پذیرترین دوره زندگی مغز است. در این سال‌ها، ایجاد ارتباطات عصبی جدید با سهولت بیشتری انجام می‌شود و مغز توان بالایی برای یادگیری و سازگاری دارد. در عین حال، بسیاری از اختلالات روانی نیز معمولاً در همین دوره آغاز می‌شوند؛ موضوعی که اهمیت این مرحله را از نظر سلامت روان دوچندان می‌کند.

پس از ۳۲ سالگی، مغز وارد مرحله بزرگسالی می‌شود؛ دوره‌ای طولانی که تا حدود ۶۶ سالگی ادامه دارد. در این مرحله، سرعت تغییرات شبکه‌های مغزی کاهش می‌یابد و مغز به ثبات بیشتری می‌رسد. اگرچه انعطاف‌پذیری کمتر می‌شود، اما تجربه، دانش تثبیت‌شده و آنچه پژوهشگران از آن به‌عنوان خرد یا هوش متبلور یاد می‌کنند، در این سال‌ها تقویت می‌شود. به همین دلیل، کارایی کمتر مغز لزوماً به معنای کاهش توانایی فکری یا قضاوت نیست.

در مراحل بعدی زندگی، یعنی از ۶۶ سالگی به بعد، الگوهای فعالیت مغز بار دیگر تغییر می‌کنند. بخش‌های مختلف مغز ارتباط نزدیک‌تری با یکدیگر پیدا می‌کنند، اما هماهنگی کلی ممکن است کاهش یابد. این دوره با افزایش احتمال بروز زوال عقل و مشکلات جسمی همراه است و پس از ۸۳ سالگی، این تغییرات با سرعت بیشتری رخ می‌دهند.

این پژوهش بر پایه بررسی بیش از چهار هزار تصویر مغزی از افراد در سنین نوزادی تا ۹۰ سالگی انجام شده و نتایج آن نه‌تنها برای علوم اعصاب، بلکه برای پزشکی کاربردی نیز اهمیت دارند. جراحان مغز و اعصاب معتقدند درک این مراحل رشدی می‌تواند به انتخاب روش‌های درمانی مناسب‌تر در سنین مختلف کمک کند. به طور کلی، این مطالعه تصویری تازه و دقیق‌تر از سیر تحول مغز انسان ارائه داده و نشان می‌دهد رشد ذهنی ما بسیار طولانی‌تر و پیچیده‌تر از آن چیزی است که پیش‌تر تصور می‌شد.