دانشمندان در حال توسعه آزمایش خونی جدیدی هستند که می‌تواند تصویری دقیق از نحوه پیری بدن انسان را ارائه دهد؛ ابزاری ساده اما نویدبخش که به گفته محققان، نه‌تنها سن زیستی افراد را اندازه‌گیری می‌کند، بلکه ممکن است سال‌های عمر سالم آن‌ها را نیز پیش‌بینی کند.
این آزمایش که در مجله معتبر Nature Aging معرفی شده، مبتنی بر بررسی الگوهای خاصی از متیلاسیون DNA است؛ فرایندی شیمیایی که می‌تواند فعالیت ژن‌ها را خاموش یا روشن کند و نقش مهمی در روند پیری و بروز بیماری‌های مزمن دارد. با تحلیل نمونه‌ای بسیار کوچک از خون یا بزاق، پژوهشگران توانسته‌اند شاخصی به نام ظرفیت ذاتی (Intrinsic Capacity یا IC) را بسنجند؛ معیاری که سازمان جهانی بهداشت آن را نمایانگر تمام توانایی‌های ذهنی و جسمی افراد — از راه رفتن و فکر کردن تا دیدن و شنیدن — معرفی کرده است.
ظرفیت ذاتی سال‌هاست که به‌عنوان یکی از مهم‌ترین شاخص‌های سلامت در دوران سالمندی شناخته می‌شود. با این حال، اندازه‌گیری آن تاکنون نیازمند ابزار پیچیده، زمان زیاد و پرسنل متخصص بوده است. اکنون اما، «ساعت DNAm IC» این امکان را فراهم کرده تا از طریق یک آزمایش ساده، روند پیری بدن با دقت بالا ردیابی شود.
دکتر توماس هالند، استادیار مؤسسه سلامت پیری در دانشگاه راش آمریکا، در گفت‌وگو با Medical News Today تأکید کرده که این روش «یکی از امیدوارکننده‌ترین ابزار علم پیری» است. او می‌گوید: «این آزمایش نه‌تنها نشان می‌دهد که چند سال دارید، بلکه به ما می‌گوید بدن شما چقدر خوب در حال پیر شدن است و اطلاعاتی حیاتی برای پیشگیری از بیماری‌ها و حفظ عملکرد ذهنی و جسمی را ارائه می دهد.»
مطالعه انجام‌شده روی داده‌های بیش از هزار فرد بین ۲۰ تا ۱۰۲ سال، نشان داده که افراد با امتیاز بالای IC از سلامت بهتری برخوردار بودند، سریع‌تر راه می‌رفتند، تراکم استخوان بالاتری داشتند، و به‌طور متوسط ۵.۵ سال بیشتر از کسانی که امتیاز پایینی داشتند عمر کردند. به گفته محققان، DNAm IC با عواملی چون سلامت سیستم ایمنی، کاهش التهاب مزمن و کاهش خطر بیماری‌هایی مانند فشار خون بالا، نارسایی قلبی و سکته مغزی ارتباط مستقیم دارد.
اما آیا می‌توان ظرفیت ذاتی را بهبود بخشید؟ پاسخ پژوهشگران مثبت است. یافته‌های مطالعه نشان می‌دهد که تغذیه سالم و سبک زندگی مناسب نقش پررنگی در حفظ یا حتی افزایش IC دارند. برای مثال، مصرف منظم ماهی‌های چرب — سرشار از اسیدهای چرب امگا ۳ — با عملکرد بهتر شناختی و فیزیکی همراه بوده است. در مقابل، رژیم‌های غذایی پرقند با افزایش التهاب، استرس اکسیداتیو و پیری زودرس ارتباط دارند.
دکتر تونچ تیریاکی، جراح و متخصص طب ترمیمی که در این تحقیق مشارکت نداشته، این یافته‌ها را بسیار مهم توصیف کرده است. او توضیح می‌دهد: «امگا ۳ نه‌تنها از مغز و میتوکندری حمایت می‌کند، بلکه ژن‌هایی را تعدیل می‌کند که با پیری سیستم ایمنی مرتبط هستند. این دقیقاً همان مکانیسمی است که در DNAm IC دیده می‌شود.»
در کنار تغذیه مناسب، فعالیت بدنی منظم، درگیری ذهنی و اجتماعی، و مدیریت استرس و بیماری‌های مزمن، همگی از عوامل کلیدی حفظ ظرفیت ذاتی و پیری سالم هستند. به باور کارشناسان، ابزارهایی مانند ساعت DNAm IC می‌توانند در آینده پزشکی، نقش مهمی در ارائه برنامه‌های درمانی شخصی‌سازی‌شده ایفا کنند.
دکتر هالند تأکید می‌کند: «این آزمون، پلی میان زیست‌شناسی مولکولی و واقعیت زندگی روزمره ایجاد می‌کند. ما نه‌تنها به این فکر می‌کنیم که یک فرد چند سال عمر خواهد کرد، بلکه می‌خواهیم بدانیم این سال‌ها با چه کیفیتی سپری خواهند شد. و این، نقطه عطفی برای بهبود و افزایش طول عمر محسوب می شود.»
در نهایت، این نوآوری شاید گامی باشد به‌سوی آینده‌ای که در آن، افراد می‌توانند سلامت خود را با دقت بالا ردیابی کرده و بر اساس داده‌های ژنتیکی شخصی، تصمیم‌های بهتری برای زندگی طولانی‌تر و سالم‌تر بگیرند.
ثبت دیدگاه
دیدگاه خود را درباره این مطلب بنویسید.