فصول گرم سال با تمام جذابیت های خود، گاهی مشکلاتی پوستی را نیز به همراه دارند که یکی از شایع ترین آن ها "عرق سوز شدن" یا "میلیاریا" است. این عارضه که می تواند باعث ناراحتی و خارش شدید شود، نتیجه واکنش پوست به گرمای بیش از حد و تعریق فراوان است. تخمین زده می شود که درصد قابل توجهی از افراد، به خصوص نوزادان و کودکان در مناطق گرم و مرطوب، حداقل یک بار این مشکل را تجربه می کنند. شناخت فرآیند ایجاد، دلایل، علائم و راه های مقابله با عرق سوز شدن می تواند به شما کمک کند تا در تابستان و هوای گرم، پوستی سالم تر و راحت تر داشته باشید.
چه اتفاقی می افتد که پوست عرق سوز می شود؟
بدن انسان یک سیستم خنک کننده طبیعی به نام تعریق دارد. غدد عرق، عرق را تولید کرده و از طریق مجاری باریکی به سطح پوست هدایت می کنند تا با تبخیر، گرمای بدن دفع شود. عرق سوز شدن زمانی رخ می دهد که این مجاری به هر دلیلی مسدود می شوند. این انسداد مانع رسیدن عرق به سطح پوست شده و باعث تجمع آن در زیر لایه های پوستی می گردد. تجمع عرق، بافت های اطراف مجاری را تحریک کرده و منجر به التهاب، قرمزی و ظهور بثورات پوستی می شود که ما آن را به عنوان عرق سوز می شناسیم.
علل و عوامل خطرساز در عرق سوز شدن پوست
چندین عامل می توانند در انسداد مجاری عرق و افزایش خطر عرق سوز شدن نقش داشته باشند:
- گرمای زیاد و رطوبت بالا: این دو عامل اصلی ترین دلایل افزایش تعریق و در نتیجه احتمال عرق سوز شدن هستند. فضاهای بسته و بدون تهویه مناسب، یا کار در محیط های گرم و مرطوب (مانند آشپزخانه های صنعتی، گلخانه ها) نیز خطر را افزایش می دهند.
- پوشیدن لباس های نامناسب: لباس های تنگ، چسبان یا ساخته شده از الیاف مصنوعی که قابلیت تنفس کمی دارند، مانع تبخیر عرق شده و باعث انسداد مجاری می شوند. همچنین، استفاده از لباس هایی که نواحی حساس مانند زیر بغل را به طور کامل نمی پوشانند یا باعث می شوند پارچه به طور مداوم با پوست این ناحیه تماس نداشته باشد، می تواند منجر به تجمع عرق، افزایش اصطکاک پوست با پوست (اصطکاک پوست بدن) و در نتیجه عرق سوز شدن و حتی ایجاد بوی نامطبوع بدن شود.
- اصطکاک پوست بدن: ساییده شدن پوست روی پوست، به ویژه در نواحی چین دار مانند زیر بغل، کشاله ران، زیر سینه ها و بین ران ها، یا اصطکاک مداوم لباس با پوست، می تواند باعث تحریک، التهاب و انسداد مجاری عرق گردد.
- فعالیت های بدنی شدید: ورزش یا کارهای سنگین که منجر به تعریق زیاد می شوند.
- استفاده از کرم ها و لوسیون های غلیظ: به خصوص در آب و هوای گرم، این محصولات می توانند منافذ پوست را بپوشانند.
- بستری طولانی مدت: افرادی که به دلیل بیماری مجبور به استراحت طولانی در بستر هستند، به دلیل تماس مداوم پوست با ملافه و کاهش تهویه، ممکن است دچار عرق سوز شوند.
- چاقی و اضافه وزن: چین های پوستی در افراد دارای اضافه وزن بیشتر مستعد تجمع عرق و اصطکاک هستند. افراد دیابتی نیز به دلیل تغییرات احتمالی در تعریق و حساسیت بیشتر پوست، ممکن است بیشتر در معرض خطر باشند.
- عدم تکامل غدد عرق در نوزادان: به همین دلیل نوزادان بسیار مستعد عرق سوز شدن هستند.
- برخی داروها: مصرف برخی داروها می تواند باعث افزایش تعریق شود.
انواع عرق سوز (میلیاریا)
عرق سوز شدن بر اساس عمق انسداد مجاری عرق به انواع مختلفی تقسیم می شود:
- میلیاریا کریستالینا (Miliaria crystallina): سطحی ترین نوع است و به دلیل انسداد در بالاترین لایه پوست رخ می دهد. علائم آن شامل تاول های بسیار ریز و شفاف و بدون التهاب است که به راحتی پاره می شوند. این نوع معمولاً خارش یا درد ندارد.
- میلیاریا روبرا (Miliaria rubra): یا همان "عرق سوز خاردار" که به دلیل انسداد در لایه های میانی پوست رخ می دهد. این شایع ترین نوع عرق سوز است و با دانه های ریز قرمز رنگ، خارش و احساس سوزش یا گزگز مشخص می شود.
- میلیاریا پوستولوزا (Miliaria pustulosa): زمانی اتفاق می افتد که ضایعات میلیاریا روبرا عفونی شده و حاوی چرک می شوند.
- میلیاریا پروفوندا (Miliaria profunda): عمیق ترین و کمتر شایع ترین نوع است که در لایه های عمقی پوست رخ می دهد. این نوع معمولاً پس از حملات مکرر میلیاریا روبرا اتفاق می افتد و به صورت برجستگی های بزرگ تر، سفت و همرنگ پوست ظاهر می شود که در هوای گرم به جای عرق کردن، فرد احساس سرما می کند.
علائم عرق سوز
علائم رایج عرق سوز شدن عبارتند از:
- ظاهر شدن دانه های ریز (معمولاً قرمز رنگ در پوست روشن) یا برجستگی های کوچک روی پوست.
- خارش، که ممکن است شدید باشد و گاهی با استرس تشدید شود.
- احساس سوزش، گزگز یا درد خفیف در ناحیه آسیب دیده.
- قرمزی و التهاب پوست.
- گاهی اوقات تاول های ریز و شفاف.
نواحی که بیشتر در معرض عرق سوز شدن قرار می گیرند، شامل گردن، شانه ها، سینه، زیر بغل، کشاله ران، زیر سینه، بین ران ها، پشت زانوها و کمر هستند. مهم است که عرق سوز را از سایر بثورات پوستی مانند کهیر گرمایی، گزش حشرات یا عفونت های قارچی که ممکن است در نواحی مشابه بروز کنند، افتراق داد. در صورت عدم اطمینان، مشورت با پزشک ضروری است.
عوارض احتمالی
در اکثر موارد، عرق سوز شدن خود به خود و بدون ایجاد مشکل جدی بهبود می یابد. اما خاراندن مداوم ناحیه آسیب دیده می تواند منجر به خراشیدگی پوست و ایجاد عفونت های ثانویه باکتریایی یا قارچی شود. عفونت می تواند باعث افزایش قرمزی، تورم، درد و ترشحات چرکی گردد.
زمان مراجعه به پزشک
همانطور که گفته شد، عرق سوز شدن معمولاً بی خطر است، اما در شرایط زیر توصیه می شود به پزشک مراجعه کنید:
- علائم پس از چند روز بهبود نیافته یا بدتر شده اند.
- مشاهده علائم عفونت مانند افزایش قرمزی، تورم، درد، گرمی ناحیه، یا خروج چرک.
- تب یا لرز همزمان با بثورات پوستی.
- تورم غدد لنفاوی در ناحیه گردن، زیر بغل یا کشاله ران.
- اگر در مورد تشخیص یا شدت عارضه شک دارید، به خصوص اگر بثورات با سایر بیماری های پوستی اشتباه گرفته شوند.
راه های درمان و مراقبت از نواحی عرق سوز شده
هدف اصلی در درمان عرق سوز شدن، خنک کردن پوست و جلوگیری از تعریق بیشتر در ناحیه آسیب دیده است. مراقبت صحیح از پوست در این دوره اهمیت زیادی دارد:
- خنک کردن پوست: قرار گرفتن در معرض هوای خنک، استفاده از پنکه یا کولر، و دوش آب سرد می تواند به تسکین علائم کمک کند.
- شستشوی نواحی عرق سوز شده: نواحی آسیب دیده را با آب خنک یا ولرم و صابون یا شوینده ملایم و بدون عطر بشویید. از آب داغ استفاده نکنید زیرا می تواند پوست را بیشتر تحریک کند. شستشو باید ملایم باشد و از کیسه یا لیف زبر استفاده نکنید.
- خشک کردن کامل و ملایم: پس از شستشو، پوست را به آرامی و به طور کامل با یک حوله نرم خشک کنید. نیازی به مالش شدید نیست. می توانید از سشوار با باد سرد (نه گرم) برای خشک کردن نواحی مستعد و چین های پوستی استفاده کنید.
- خشک نگه داشتن پوست: پس از خشک کردن، سعی کنید ناحیه را خشک نگه دارید.
- استفاده از کمپرس آب سرد: قرار دادن یک دستمال تمیز آغشته به آب سرد یا چای بابونه سرد شده روی ناحیه عرق سوز شده می تواند خارش و التهاب را کاهش دهد.
- لوسیون کالامین: این لوسیون دارای خواص خنک کنندگی و ضد خارش است و می تواند به تسکین علائم کمک کند.
- کرم های هیدروکورتیزون موضعی (با مشورت پزشک): در موارد شدیدتر و با مشورت پزشک، ممکن است از کرم های حاوی هیدروکورتیزون با غلظت پایین برای کاهش التهاب و خارش استفاده شود.
- آنتی هیستامین ها (با تجویز پزشک): در صورت خارش شدید، مصرف قرص های آنتی هیستامین با تجویز پزشک می تواند کمک کننده باشد.
- درمان عفونت های ثانویه: در صورت بروز عفونت باکتریایی یا قارچی، پزشک کرم های آنتی بیوتیک یا ضد قارچ موضعی یا داروهای خوراکی تجویز خواهد کرد.
- درمان های خانگی کمکی (با احتیاط و تاکید بر مشورت با پزشک): برخی درمان های خانگی مانند استفاده از ژل آلوئه ورا خالص، گلاب یا ماست خنک نیز ممکن است در تسکین علائم خفیف موثر باشند. حمام جو دوسر کلوئیدی نیز می تواند به تسکین خارش کمک کند. استفاده از روغن نارگیل در موارد بسیار خفیف و غیر عفونی ممکن است برای برخی افراد مفید باشد، اما به دلیل احتمال انسداد منافذ باید با احتیاط مصرف شود و در صورت تشدید علائم، قطع گردد. همواره به یاد داشته باشید این درمان ها جایگزین درمان پزشکی نیستند.
کارهایی که در حین عرق سوز شدن نباید انجام داد:
برای جلوگیری از تشدید عرق سوز شدن و پیشگیری از عوارض، از انجام کارهای زیر خودداری کنید:
- خاراندن ناحیه عرق سوز شده: این کار می تواند به پوست آسیب رسانده، التهاب را بیشتر کرده و راه را برای ورود باکتری ها و ایجاد عفونت باز کند.
- استفاده از کرم ها یا پمادهای چرب و سنگین: این محصولات می توانند منافذ عرق را بیشتر مسدود کرده و وضعیت را بدتر کنند.
- پوشیدن لباس های تنگ یا نامناسب: لباس هایی که باعث گرم شدن بیشتر و جلوگیری از تهویه می شوند، در دوره عرق سوز شدن مضر هستند.
- قرار گرفتن در معرض گرما و رطوبت: سعی کنید در محیط های خنک و خشک بمانید تا از تعریق بیشتر جلوگیری شود.
- استفاده از صابون ها و شوینده های عطری یا قوی: این محصولات می توانند پوست حساس و ملتهب را بیشتر تحریک کنند.
- استفاده زیاد از پودر: در حالی که مقدار کمی پودر جاذب رطوبت (مانند پودر تالک بدون عطر یا نشاسته ذرت) می تواند در پیشگیری مفید باشد، استفاده بیش از حد در ناحیه ملتهب می تواند باعث تجمع و انسداد بیشتر شود.
- استفاده از محصولات مراقبت از پوست حاوی الکل یا رتینوئیدها بر روی نواحی آسیب دیده: این مواد می توانند پوست را بیشتر تحریک کنند.
پیشگیری از عرق سوز شدن
پیشگیری بهترین راه مقابله با عرق سوز شدن است:
- پوشیدن لباس های آزاد و نخی: لباس هایی انتخاب کنید که از الیاف طبیعی مانند پنبه یا کتان تهیه شده باشند و امکان تهویه پوست را فراهم کنند. به پوشش مناسب نواحی حساس مانند زیر بغل توجه کنید تا از اصطکاک مستقیم پوست با پوست و تجمع عرق جلوگیری شود.
- خنک نگه داشتن محیط: در فصول گرم، محیط زندگی و کار خود را خنک نگه دارید و از تهویه مناسب اطمینان حاصل کنید.
- جلوگیری از گرم شدن بیش از حد بدن: در ساعات اوج گرما از فعالیت های سنگین در فضای باز خودداری کنید.
- هیدراته ماندن: به مقدار کافی آب و مایعات بنوشید تا دمای بدن تنظیم شود.
- حمام کردن منظم: پوست خود را به خصوص پس از تعریق زیاد، با آب ولرم و شوینده ملایم تمیز نگه دارید.
- اجتناب از کرم ها و لوسیون های چرب در هوای گرم: از محصولات سبک تر و بر پایه آب استفاده کنید.
- خشک نگه داشتن چین های پوستی: نواحی مستعد مانند زیر بغل، کشاله ران و زیر سینه را خشک و تمیز نگه دارید.
- استفاده محتاطانه از پودر: در صورت تمایل به استفاده از پودر برای پیشگیری، مقدار کمی از پودر تالک بدون عطر یا نشاسته ذرت در نواحی مستعد استفاده کنید و از تجمع آن در چین ها خودداری کنید.
مراقبت ویژه از گروه های آسیب پذیر
- نوزادان و کودکان: پوست لطیف نوزادان و کودکان به دلیل عدم تکامل کامل غدد عرق و حساسیت بیشتر، آن ها را مستعدتر به عرق سوز شدن می کند. برای پیشگیری در این گروه سنی، به نکات زیر توجه ویژه داشته باشید: لباس های نخی، گشاد و سبک به کودک بپوشانید و از پوشاندن بیش از حد او، حتی در خواب، خودداری کنید. محیطی با دمای متعادل و تهویه مناسب فراهم کنید. به طور منظم پوشک کودک را تعویض کرده و پس از هر بار شستشو، چین های پوستی او (مانند گردن، زیر بغل، کشاله ران) را به آرامی و کامل خشک نمایید. استفاده از حمام روزانه با آب ولرم می تواند به تمیز و خنک نگه داشتن پوست کمک کند.
- ورزشکاران: افرادی که فعالیت بدنی شدید دارند، به خصوص در هوای گرم، بیشتر مستعد هستند. پوشیدن لباس های ورزشی با قابلیت تنفس بالا و جذب رطوبت، دوش گرفتن بلافاصله پس از ورزش، و استفاده محتاطانه از پودرهای جاذب رطوبت در نواحی خاص قبل از ورزش می تواند مفید باشد.
- افراد با اضافه وزن یا دیابتی: توجه بیشتر به خشک و تمیز نگه داشتن چین های پوستی و کنترل قند خون برای افراد دیابتی اهمیت دارد.
نتیجه گیری
عرق سوز شدن یک واکنش شایع و معمولاً بی خطر پوست به گرمای زیاد و تعریق است که ناشی از انسداد موقتی مجاری عرق می باشد. با شناخت دلایل و رعایت نکات ساده پیشگیرانه مانند پوشیدن لباس مناسب، خنک نگه داشتن بدن و حفظ بهداشت پوست، می توان تا حد زیادی از بروز این عارضه جلوگیری کرد. در صورت بروز عرق سوز شدن، خنک کردن پوست و خشک نگه داشتن آن همراه با شستشوی ملایم و پرهیز از اقداماتی که باعث تشدید می شوند، اولین قدم ها برای تسکین علائم هستند. در موارد شدید، مداوم یا همراه با علائم عفونت، مراجعه به پزشک برای تشخیص دقیق و درمان مناسب ضروری است. با آگاهی از عوامل ایجادکننده و رعایت اصول پیشگیری و مراقبت، می توان به راحتی از تابستان لذت برد و پوست خود را سالم و شاداب نگه داشت.
دیدگاه خود را به اشتراک بگذارید.