درخواست مشاوره رایگان
اندامک ها، زیر واحدهای سازنده سلول می باشند. تعداد زیادی اندامک وجود دارد که هریک عملکرد خاص خود را دارند. از این اندامک ها می توان به غشای پلاسمایی، هسته، ریبوزوم، دستگاه گلژی، میتوکندری، واکوئل اشاره کرد. در ادامه اطلاعاتی درباره اندامک های سلولی ارائه شده است.
غشای پلاسمایی اندامی است که محتویات سلول را در خود جمع می کند و جدا از محصور کردن محتویات سلول در تنظیم حرکت مواد به داخل و خارج سلول نیز نقشی حیاتی دارد.
به همین ترتیب، در حمل و نقل غیر فعال و فعال به داخل سلول و خارج از آن نقش دارد. این فرآیندها همچنین به حفظ تعادل حتی در صورت تغییر شرایط خارج سلول نیز کمک می کنند.
غشای پلاسمایی از دو لایه فسفولیپید تشکیل شده است.
برخی از اجزای اصلی هسته شامل شیره و نوکلئوپلاسم است.
هسته، DNA (ماده وراثتی) و همچنین پروتئین های مختلف و هستک را در خود جای داده است.
در سلولهای یوکاریوتی، هسته در غشای هسته ای محصور شده است. این اندامک با هدایت فرآیندهایی مانند سنتز پروتئین و تقسیم سلولی، صفات ارثی را کنترل می کند.
در پروکاریوت ها، DNA فاقد غشا هسته ای است. بنابراین ماده ژنتیکی در ناحیه نوکلئوتید متصل می شود. هسته در تولید ریبوزوم نقش مهمی دارد.
ریبوزوم ها اندامک های ریزی هستند که حاوی RNA و پروتئین های خاصی درون سیتوپلاسم هستند. در داخل سلول، ریبوزوم ها با استفاده از RNA و اسیدهای آمینه به طور مستقیم در ساخت پروتئین ها نقش دارند.
پروتئین سازی شامل رمزگشایی اطلاعات موجود در mRNA و استفاده از اسیدهای آمینه برای تولید پروتئین های مورد نیاز است.
میتوکندری از بزرگترین اندامک های درون سلول است.
در مقایسه با برخی دیگر از اندامک ها، میتوکندری ها حاوی DNA هستند. همچنین حاوی یک غشای دوتایی هستند که از چین خوردن غشای داخلی، کریستاها تشکیل می شود.
میتوکندری ها که به عنوان نیروگاه سلول نیز شناخته می شوند، ATP (آدنوزین تری فسفات) را در حضور اکسیژن تولید می کنند، نقش مهمی در تنفس دارند و با استفاده از DNA خود می توانند پروتئین سازی مخصوص به خود را انجام دهند.
واکوئل ها به عنوان فضایی درون سلول توصیف می شوند که فاقد سیتوپلاسم بوده و توسط غشایی احاطه شده و با مایع پر شده اند. واكوئل ها بسته به نوع سلول، مولكول های مختلفی از جمله آنزیم ها، مواد زائد سلول، آب و حتی مواد غذایی را در خود ذخیره می كنند.
در مواردی که واکوئل ها حاوی مواد زائد سلول باشند، این مواد را به خارج از سلول منتقل می کنند، بنابراین از سلول محافظت می کنند. برخی از واکوئل ها نیز در حفظ فشار هیدرواستاتیک داخلی سلول و همچنین تنظیم pH نقش دارند.
اسکلت سلولی از میکروتوبول ها و ریز رشته ها تشکیل شده است. با گسترش در سراسر سلول (در سیتوپلاسم)، اسکلت سلولی به حفظ شکل سلول کمک می کند و در عین حال قابلیت ارتجاعی آن را نیز حفظ می نماید.
اسکلت سلولی در حفظ موقعیت هسته و حمایت از محتوای سلول نیز نقش دارد.
شبکه اندوپلاسمی که در سلولهای یوکاریوتی یافت می شود، شبکه ای به هم پیوسته از کیسه های پهن (سیسترن) است. مانند برخی دیگر از اندامک های موجود در یوکاریوت ها، شبکه اندوپلاسمی نیز در غشایی محصور شده است و به دو منطقه تقسیم می شود که از نظر ساختار و عملکرد با یکدیگر متفاوت هستند. انواع شبکه آندوپلاسمی عبارتند از:
این نوع شبکه آندوپلاسمی، به این دلیل نامگذاری شده است که فاقد ریبوزوم در سطح خود است. در نتیجه در مقایسه با شبکه آندوپلاسمی زبر، از نظر ظاهری صاف تر است. این ماده در سنتز لیپیدها (به عنوان مثال فسفولیپیدها) و کربوهیدرات هایی که برای ساخت غشای سلول استفاده می شوند نقش دارد.
برخی دیگر از عملکردهای شبکه آندوپلاسمی صاف عبارتند از:
برخلاف شبکه آندوپلاسمی صاف، شبکه آندوپلاسمی زبر، دارای ریبوزوم متصل به سطح خود است. این ماده در ساخت پروتئین های مختلف در سلول نقش دارد. از طرف دیگر شبکه آندوپلاسمی زبر در تولید آنتی بادی، انسولین و همچنین انتقال پروتئین ها به شبکه آندوپلاسمی صاف نقش دارد.
سانتریول ها اندامک های استوانه ای هستند که در بیشتر سلول های یوکاریوتی یافت می شوند. آنها حاوی مولکول های لوله ای شکل بنام میکروتوبول هستند و به جدا سازی کروموزوم ها کمک می کنند و آنها را در حین تقسیم سلول حرکت می دهند.
لیزوزوم ها معمولاً به عنوان کیسه های آنزیم شناخته می شوند. آنها اندامک های غشایی هستند که حاوی آنزیم های اسیدی (آنزیم های هیدرولاز) هستند و برای هضم ماکرومولکول های مختلف (به عنوان مثال لیپیدها و اسیدهای نوکلئیک) در سلول عمل می کنند.
محیط داخل لیزوزوم ها اسیدی است. این محیط توسط غشای لیزوزوم محاصر شده است، بنابراین شرایط مطلوبی را برای آنزیم ها فراهم می کند تا وظیفه خود را به خوبی انجام دهند.
دستگاه های گلژی در یوکاریوت ها یافت می شوند و در غشایی محصور شده اند که از نظر ضخامت در نواحی مختلف، متفاوت است.
در سلول، دستگاه گلژی به طور فعال در ساخت، ذخیره سازی و حمل و نقل محصولات از شبکه آندوپلاسمی نقش دارد.
از دیگر خصوصیات سلول می توان به سیتوپلاسم اشاره کرد اما در برخی از منابع، سیتوپلاسم به عنوان اندامک در نظر گرفته نمی شود. با این حال سیتوپلاسم یکی از قسمت های مهم در سلول است. سیتوپلاسم سلول از پروتوپلاسم تشکیل شده است و حاوی سایر اندامک های سلولی است. همچنین بسیاری از فرآیندهای سلول (سنتز پروتئین، تنفس و غیره) نیز در سیتوپلاسم اتفاق می افتد.