تحقیقات جدید: ورزش می‌تواند از بروز آلزایمر جلوگیری کند

آلزایمر یکی از شایع‌ترین و نگران‌کننده‌ترین بیماری‌های عصبی در جهان امروز است؛ بیماری‌ای که حافظه، قدرت تفکر و کیفیت زندگی میلیون‌ها نفر را تهدید می‌کند. در حالی که درمان قطعی برای این بیماری هنوز پیدا نشده، تحقیقات بسیاری نشان داده‌اند که برخی عادت‌های سالم در سبک زندگی، به‌ویژه فعالیت بدنی منظم، می‌توانند سرعت پیشرفت آلزایمر را کاهش داده یا حتی از بروز آن جلوگیری کنند.

اکنون، مطالعه‌ای تازه که در ژوئن ۲۰۲۵ در مجله معتبر Nature Neuroscience منتشر شده، گامی فراتر برداشته و نگاهی دقیق به نحوه اثرگذاری ورزش بر مغز در سطح سلولی و مولکولی انداخته است. به گفته دکتر کریستیان وران، متخصص علوم اعصاب و سرپرست این پژوهش در بیمارستان عمومی ماساچوست، این یافته‌ها می‌توانند مسیر را برای درمان‌های جدید و هدفمند هموار کنند.

در این مطالعه، پژوهشگران از یک فناوری پیشرفته به نام توالی‌یابی RNA تک‌هسته‌ای (snRNA-seq) استفاده کردند؛ ابزاری که امکان بررسی فعالیت ژن‌ها در هر سلول را فراهم می‌کند. تمرکز اصلی تحقیق بر ناحیه‌ای از مغز به نام هیپوکامپ بود — بخشی کلیدی که مسئولیت ساخت و نگهداری خاطرات، یادگیری و پردازش احساسات را بر عهده دارد.

دانشمندان با بررسی مدل‌های حیوانی مبتلا به آلزایمر و مقایسه با نمونه‌های انسانی، دریافتند که ورزش باعث تغییر در عملکرد سلول‌های ایمنی مغز مانند میکروگلیا و همچنین آستروسیت‌های مرتبط با رگ‌های خونی مغز (NVAs) می‌شود. این سلول‌ها در تنظیم التهاب و تأمین اکسیژن برای بافت مغز نقش مهمی دارند و ورزش به نوعی آن‌ها را "بازبرنامه‌ریزی" می‌کند تا نقش محافظتی مؤثرتری ایفا کنند.

نکته جالب دیگر در این مطالعه، شناسایی یک ژن خاص به نام ATPIF1 بود؛ ژنی که در تولید انرژی سلولی نقش دارد و به نظر می‌رسد در فرآیند ایجاد نورون‌های جدید در مغز نقش کلیدی ایفا می‌کند. پژوهشگران معتقدند که تقویت این ژن می‌تواند یکی از عوامل مهم در پیشگیری از زوال شناختی در دوران سالمندی باشد.

دکتر ناتان تاکر، زیست‌شناس مولکولی و از نویسندگان ارشد مقاله، تأکید می‌کند که یافته‌های این مطالعه نه‌تنها اثر مثبت ورزش را در سطح سلولی نشان می‌دهد، بلکه اهداف بالقوه‌ای را برای طراحی درمان‌های دارویی آینده مشخص می‌کند.

از سوی دیگر، دکتر گری اسمال، رئیس بخش روانپزشکی در دانشگاه پزشکی هکنساک، در گفت‌وگو با خبرنگاران توضیح داد که این پژوهش با یافته‌های پیشین در خصوص تأثیر ورزش بر سلامت مغز همخوانی دارد، اما اکنون تصویری دقیق‌تر از علت و چگونگی این اثرات ارائه می‌دهد. به گفته او، میکروگلیا و آستروسیت‌ها نقش مهمی در تنظیم التهاب مغز دارند و این مطالعه ارتباط میان التهاب، زوال شناختی و فعالیت بدنی را بهتر از همیشه روشن کرده است.

دکتر اسمال تأکید می‌کند که زوال عقل سرنوشت گریزناپذیر انسان نیست. او می‌گوید: «با انتخاب‌های درست در سبک زندگی مانند ورزش منظم، رژیم غذایی مناسب و کاهش استرس، می‌توان خطر ابتلا به آلزایمر را کاهش داد یا روند آن را کند کرد.»

در حالی که همچنان راهی طولانی برای درمان قطعی آلزایمر در پیش داریم، یافته‌های جدید امیدبخش‌اند: ورزش نه فقط یک توصیه عمومی، بلکه یک ابزار علمی و مؤثر در مبارزه با بیماری‌های شناختی است.

بیماری مرتبط آلزایمر آلزایمر نوعی بیماری عصبی پیش رونده است که به مرور زمان سلول های مغزی تخریب می شوند که نهایتا منجر به زوال عقل شده و باعث ناتوانی...