اختلال شخصیت خودشیفته (NPD) یک اختلال شخصیت پیچیده است که اغلب با سایر اختلالات عاطفی و شخصیتی شناسایی می شود. در ادامه علائم و عوارض اختلال شخصیت بحث شده و رویکردهای درمانی آن مورد بحث قرار می گیرد.
نگاه کلی
اختلال شخصیت خودشیفته -یکی از چندین نوع اختلال شخصیت- نوعی بیماری روانی است که در آن افراد به صورت اغراق شده و بیش از حد، به خود اهمیت می دهند، همچنین این افراد نیازمند توجه و تحسین بیش از حد هستند. داشتن روابط آشفته و عدم همدلی با دیگران نیز از ویژگی های این افراد است اما پشت این نقاب از اعتماد به نفس شدید، عزت نفس شکننده ای نهفته است که در برابر کوچکترین انتقادی آسیب پذیر است.
اختلال شخصیت خودشیفته در بسیاری از زمینه های زندگی مانند روابط، کار، مدرسه یا امور مالی فرد مبتلا به آن مشکلاتی را ایجاد خواهد کرد. افراد مبتلا به این عارضه هنگامی که به آنها لطف یا تحسین خاصی که معتقدند سزاوار آن هستند داده نمی شود، بسیار ناراضی و ناامید می شوند. روابط این افراد برایشان ناخوشایند بوده و دیگران از بودن در کنار آنها لذت نمی برند.
درمان اختلال شخصیت خودشیفته حول محور روان درمانی است.
علائم
علائم و نشانه های اختلال شخصیت خودشیفته و شدت آنها متفاوت است. افراد مبتلا به این اختلال دارای علائم زیر هستند:
- احساس خود بزرگ بینی اغراق آمیز
- همواره احساس حق به جانب بودن دارند و نیازمند تحسین مداوم و بیش از حد هستند.
- انتظار دارند که بدون هیچگونه دستاوردی، برتر شناخته شوند.
- درمورد دستاوردها و استعدادهای خود، اغراق می کنند.
- تخیلات زیادی در مورد بی نقص بودن موفقیت، قدرت، زیبایی خود یا همسر خود دارند.
- باور دارند که برتر و خاص هستند و تنها می بایست با افرادی که به نظر خود به همان اندازه خاص هستند، معاشرت کنند.
- تمامی مکالمات را به انحصار خود درمی آورند و برخی از افراد را پست دانسته و تحقیر می کنند.
- از سایر افراد انتظار لطف ویژه و بی چون و چرا دارند.
- از دیگران برای به دست آوردن آنچه می خواهند بهره می برند و سوءاستفاده می کنند.
- در شناخت نیازها و احساسات دیگران ناتوان هستند و یا تمایلی به آن ندارند.
- به دیگران حسادت می کنند و باور دارند که دیگران نیز به آنها حسادت می کنند.
- رفتاری متکبرانه دارند و خودستا و متظاهر هستند.
- اصرار بر داشتن بهترین ها در هر موردی برای مثال، بهترین ماشین یا دفتر کار دارند.
افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته به هیچ عنوان انتقاد پذیر نیستند. همچنین آنها:
- درصورتی که رفتار مورد نظر با آن ها نشود، بسیار بی تاب یا عصبانی می شوند.
- مشکلات بین فردی قابل توجهی دارند و به راحتی احساس حقارت می کنند.
- با عصبانیت یا تحقیر واکنش نشان می دهند و برای اینکه خود را برتر جلوه دهند سعی می کنند طرف مقابل را تحقیر کنند.
- در تنظیم احساسات و رفتارشان مشکل دارند.
- مشکلات عمده ای را در مواجهه با استرس و سازگاری با تغییرات تجربه می کنند.
- احساس افسردگی می کنند زیرا کمال طلب هستند.
- به صورت پنهانی احساساتی مانند ناامنی، شرم، آسیب پذیری و تحقیرشدگی دارند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته اغلب خود متوجه بیماری شان نیستند بنابراین بعید است که به دنبال درمان باشند. آنها تنها درصورتی به دنبال درمان هستند که علائم افسردگی، مصرف مواد مخدر یا الکل یا سایر مشکلات سلامت روانی را تجربه کنند. همچنین آسیب هایی که این بیماری به عزت نفس زده است ممکن است پذیرش و پیگیری درمان را دشوارتر کند.
درصورتی که تشخیص می دهید جنبه هایی از شخصیت تان با شخصیت افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته مشترک است و یا احساس غمگینی دارید، به یک روانپزشک معتمد یا یک روانشناس مراجعه نمایید. دریافت درمان مناسب به شما کمک خواهد کرد تا زندگی شاد و لذت بخش تری را تجربه کنید.
علل بیماری
مشخص نیست که چه مواردی باعث اختلال شخصیت خودشیفته می شود. همانند اختلال عدم رشد شخصیت و سایر اختلالات سلامت روان، علت اختلال شخصیت خودشیفته نیز پیچیده است. اختلال شخصیت خودشیفته ممکن است با موارد زیر مرتبط باشد:
- محیط.عدم تطابق در روابط والدین و فرزند همراه با ستایش بیش از حد یا انتقاد بیش از حد از کودک که با تجربه او سازگار نیست.
- ژنتیک. ویژگی های ارثی
- نوروبیولوژی.ارتباط بین مغز و رفتار و تفکر
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
اختلال شخصیت خودشیفته، مردان را بیشتر از زنان مبتلا می کند و اغلب در نوجوانی یا اوایل بزرگسالی شروع می شود. به خاطر داشته باشید که اگرچه برخی از کودکان ممکن است ویژگی های خودشیفتگی را نشان دهند اما این علائم، ممکن است، به سن آنها مربوط باشد و به این معنی نیست که آنها درآینده نیز به اختلال شخصیت خودشیفته مبتلا خواهند شد.
اگرچه علت ابتلا به اختلال شخصیت خودشیفته مشخص نیست اما برخی از محققان فکر می کنند که سبک های فرزندپروری که بیش از حد محافظه کارانه یا غفلت آمیز هستند، در کودکان آسیب پذیر ممکن است تأثیر بگذارد. ژنتیک و نوروبیولوژی نیز ممکن است در ایجاد اختلال شخصیت خودشیفتگی نقش ایفا کنند.
عوارض بیماری
عوارض اختلال شخصیت خودشیفته و سایر مشکلاتی که می تواند همراه با آن رخ دهد شامل موارد زیر می باشد:
- مشکلات رابطه
- مشکلات در محل کار یا مدرسه
- افسردگی و اضطراب
- مشکلات سلامت جسمانی
- سوء استفاده از مواد مخدر یا الکل
- افکار یا رفتار خودکشی
پیشگیری از بروز بیماری
از آنجایی که علت اختلال شخصیت خودشیفته ناشناخته می باشد، بنابراین هیچ گونه راهکار شناخته شده ای برای پیشگیری از آن وجود ندارد. با این وجود، موارد زیر ممکن است مفید واقع شوند:
- در سریع ترین زمان برای مشکلات روانی دوران کودکی خود، تحت درمان قرار گیرید.
- در برنامه های مشاوره ای خانواده درمانی شرکت کنید تا راه های سالم برقراری ارتباط یا کنار آمدن با درگیری ها یا ناراحتی های عاطفی را بیاموزید.
- در کلاس های مخصوص والدین شرکت کنید و در صورت نیاز از درمانگران یا مددکاران اجتماعی راهنمایی بگیرید.
تشخیص
برخی از ویژگی های اختلال شخصیت خودشیفته مشابه سایر اختلالات شخصیت است. همچنین، ممکن است که فرد به طور همزمان مبتلا به بیش از یک اختلال شخصیت تشخیص داده شود که این امر می تواند تشخیص اختلال شخصیت خودشیفته را چالش برانگیزتر کند.
تشخیص اختلال شخصیت خودشیفته معمولاً بر اساس موارد زیر صورت می گیرد:
علائم و نشانه ها
- یک معاینه فیزیکی برای اطمینان از اینکه مشکلات جسمی منجر به ایجاد علائم نشده باشد.
- یک ارزیابی روانشناختی کامل که ممکن است شامل پر کردن پرسشنامه نیز باشد.
- معیارها در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) منتشر شده توسط انجمن روانپزشکی آمریکا
درمان
درمان اختلال شخصیت خودشیفته، درمان با کمک گفت و گو (روان درمانی) است اما در صورت ابتلا به سایر اختلالات سلامت روان، ممکن است داروها نیز در درمان فرد گنجانده شوند.
روان درمانی
درمان اختلال شخصیت خودشیفته حول محور گفتار درمانی است که روان درمانی نیز نامیده می شود. روان درمانی می تواند به فرد کمک کند تا:
- یاد بگیرد که با دیگران بهتر ارتباط برقرار کند و روابط او صمیمی تر، لذت بخش تر و با ارزش تر شود.
- دلایل احساسات و آنچه او را به رقابت، بی اعتمادی به دیگران و شاید تحقیر خود و دیگران سوق می دهد را درک کند.
موارد زیر می تواند به پذیرش مسئولیت و یادگیری افراد دچار این اختلال کمک کند:
- پذیرفتن و حفظ روابط شخصی واقعی و همکاری با همکاران.
- شناسایی و پذیرفتن، شایستگی و پتانسیل واقعی خود، جهت تحمل انتقادات یا شکست ها.
- افزایش توانایی درک و تنظیم احساسات خود.
- رها کردن تمایل خود برای اهداف دست نیافتنی و شرایط ایده آل و پذیرفتن آنچه که دست یافتنی است و قابل انجام دادن.
- درمان می تواند کوتاه مدت باشد تا در مدیریت مواقع استرس زا یا بحران کمک کند و یا می تواند به طور مداوم برای کمک به فرد در دستیابی و حفظ اهداف ارائه شود. اغلب اوقات حضور اعضای خانواده یا افراد مهم در جلسه درمانی می تواند مفید واقع شود.
داروها
هیچ گونه دارویی برای درمان اختلال شخصیت خودشیفته استفاده نمی شود. با این حال درصورت وجود علائم افسردگی، اضطراب یا سایر اختلالات روانی، مصرف داروهایی مانند داروهای ضد افسردگی یا داروهای ضد اضطراب می تواند مفید باشند.
سبک زندگی و درمان های خانگی
ممکن است فرد در مورد درمان احساس تدافعی پیدا کند یا فکر کند که غیر ضروری است. ماهیت اختلال شخصیت خودشیفته همچنین می تواند این احساس را ایجاد کند که درمان ارزش وقت و توجه را ندارد و ممکن است فرد وسوسه شود که آن را ترک کند. اما مهم است که:
- ذهن خود را باز نگه دارید.
- به برنامه درمانی خود پایبند باشید. در جلسات درمانی برنامه ریزی شده شرکت کنید و داروها را طبق دستور پزشک، مصرف کنید. به یاد داشته باشید که این کار ممکن است سخت باشد و طبیعی است که گاهی اوقات با شکست مواجه شوید.
- برای سوء مصرف الکل یا مواد مخدر یا سایر مشکلات سلامت روانی تحت درمان قرار بگیرید. اعتیادها، افسردگی، اضطراب و استرس می توانند به یکدیگر کمک کنند و منجر به چرخه ای از درد عاطفی و رفتار ناسالم شوند.
- روی هدف خود متمرکز بمانید. با در نظر گرفتن اهداف خود و یادآوری اینکه می توانید برای ترمیم روابط آسیب دیده تان تلاش کنید و اینگونه از زندگی خود رضایت بیشتری داشته باشید، انگیزه خود را حفظ نمایید .
آمادگی برای ملاقات با پزشک
شما احتمالاً ابتدا به یک پزشک عمومی مراجعه کرده و او شما را به یک روانپزشک یا روانشناس ارجاع خواهد داد.
آنچه می توانید انجام دهید
قبل از قرار ملاقات با پزشکتان، فهرستی از موارد زیر تهیه کنید:
- هر گونه علائمی که تجربه می کنید و اینکه چه مدتی است که در حال تجربه آنها هستید برای کمک به تعیین نوع رویدادهایی که شما را عصبانی یا ناراحت می کند.
- اطلاعات شخصی کلیدی از جمله رویدادهای آسیب زا در گذشته و هر عامل استرس زایی که اکنون وجود دارد.
- اطلاعات پزشکی از جمله سایر بیماری های جسمی یا روانی که به آنها مبتلا هستید.
- هر گونه دارو، ویتامین، گیاهان دارویی یا سایر مکمل هایی که مصرف می کنید همراه با دوزشان.
- سوالاتی که می خواهید از روانپزشک یا روانشناس خود بپرسید تا بتوانید بهترین استفاده را از قرار ملاقات خود ببرید.
برای کمک به یادآوری جزئیات، در صورت امکان، یکی از اعضای خانواده یا دوستان مورد اعتماد خود را همراه با خود ببرید. همچنین شخصی که شما را برای مدت طولانی می شناسد ممکن است بتواند سوالات مفیدی از پزشک بپرسد یا اطلاعات مهمی را به اشتراک بگذارد.
برخی از سوالات اساسی که می بایست از روانپزشک یا روانشناس خود بپرسید عبارتند از:
- به نظر شما به چه نوع اختلالی مبتلا هستم؟
- آیا ممکن است به اختلالات روانی دیگری نیز مبتلا باشم؟
- هدف از درمان چیست؟
- چه درمان هایی برای من موثرتر هستند؟
- انتظار دارید کیفیت زندگی من با درمان چقدر بهبود یابد؟
- هر چند وقت یک بار و برای چه مدت به جلسات درمانی نیاز خواهم داشت؟
- آیا خانواده درمانی یا گروه درمانی در مورد من مفید خواهد بود؟
- آیا داروهایی وجود دارد که می تواند به علائم من کمک کند؟
- من به بیماری های دیگری نیز مبتلا هستم. چگونه می توانم آنها را با یکدیگر مدیریت کنم؟
- آیا بروشور یا نوشته های دیگری وجود دارد که بتوانم داشته باشم؟ چه وب سایت هایی را پیشنهاد می کنید؟
همچنین از پرسیدن هرگونه سوال دیگری که دردر حین قرار ملاقات برایتان پیش می آید تردید نکنید.
از روانپزشک چه انتظاری می رود
روانپزشک برای درک بهتر علائم و چگونگی تأثیر آنها بر زندگی ممکن است که سوالات زیر را از شما بپرسد:
- علائم شما چیست؟
- این علائم چه زمانی رخ می دهد و چه مدت طول می کشد؟
- علائم شما چگونه بر جنبه های مختلف زندگی از جمله مدرسه، کار و روابط شخصی تاثیر گذاشته است؟
- هنگامی که دیگران از شما انتقاد می کنند یا شما را طرد می کنند، چه احساس و رفتاری دارید؟
- آیا روابط شخصی نزدیکی دارید؟ اگر نه، به نظر شما چرا اینطور است؟
- دستاوردهای مهم شما چیست؟
- اهداف اصلی شما برای آینده چیست؟
- وقتی کسی به کمک شما نیاز دارد چه احساسی دارید؟
- وقتی کسی احساسات سختی مانند ترس یا غم را به شما ابراز می کند، چه احساسی دارید؟
- دوران کودکی خود از جمله رابطه خود با والدینتان را چگونه توصیف می کنید؟
- آیا یکی از بستگان نزدیک تان مبتلا به یک اختلال روانی مانند اختلال شخصیت تشخیص داده شده است؟
- آیا برای مشکلات روانی دیگری تحت درمان قرار گرفته اید؟ اگر بله، چه درمان هایی مؤثرتر بوده اند؟
- آیا الکل یا مواد مخدر مصرف می کنید؟ چه مدت؟
- آیا در حال حاضر برای بیماری های دیگری تحت درمان هستید؟
