در پیشرفتی قابل توجه، گروهی از دانشمندان از دانشگاه‌های دوک، هاروارد و اوتاگو، موفق به طراحی روشی شده‌اند که می‌تواند با کمک یک اسکن ساده‌ی MRI در میانسالی، سرعت واقعی پیر شدن مغز و بدن را تخمین بزند؛ روشی که شاید روزی به پزشکان کمک کند تا پیش از بروز علائم بیماری‌های مرتبط با سن، افراد در معرض خطر را شناسایی کرده و مسیر زندگی آن‌ها را تغییر دهند.
اگرچه همیشه تصور می‌شد پیری عمدتاً تحت تأثیر ژنتیک است، اما پژوهش‌های نوین نشان می‌دهند که سبک زندگی نقش بسیار پررنگ‌تری در این روند ایفا می‌کند. تغذیه سالم، خواب کافی، تحرک بدنی و اجتناب از دخانیات و الکل، می‌توانند سرعت فرسودگی بدن را به‌طور چشمگیری کاهش دهند. در واقع، آنچه بیشتر از سن شناسنامه‌ای اهمیت دارد، سن «بیولوژیکی» بدن است؛ یعنی سن واقعی سلول‌ها و بافت‌ها، که ممکن است بسیار بیشتر یا کمتر از عددی باشد که در شناسنامه نوشته شده است.
با این حال، اندازه‌گیری این سن بیولوژیکی تاکنون کار ساده‌ای نبوده است. اما اکنون پژوهشگران با الهام از مطالعه‌ای بر روی بیش از هزار فرد متولد شده در دهه‌ی ۱۹۷۰ در شهر Dunedin نیوزیلند، به ابزاری جدید دست یافته‌اند: نشانگری به نام DunedinPACNI که از طریق اسکن MRI مغزی در حدود ۴۵ سالگی انجام می‌شود و می‌تواند سرعت پیری را با دقت بالا پیش‌بینی کند.
این اسکن که بر اساس تحلیل ساختار مغز و تغییرات آن طراحی شده، به پژوهشگران امکان می‌دهد تا سرعت تخریب فیزیولوژیک مغز را مشخص کنند. بررسی‌ها نشان می‌دهند که افرادی که نمرات DunedinPACNI سریع‌تری داشتند، نه تنها مغزهایی پیرتر دارند، بلکه در سایر بخش‌های بدن نیز با کاهش عملکرد مواجه‌اند: قدرت بدنی کمتر، راه رفتن کندتر، تعادل ضعیف‌تر، و همچنین نشانه‌هایی از افت شناختی و سلامت عمومی پایین‌تر.
نکته قابل توجه آن است که این روش جدید، در مقایسه با معیارهای MRI رایج همچون اندازه‌گیری حجم هیپوکامپ یا بطن‌های مغزی، از قدرت پیش‌بینی بالاتری برخوردار است. در تحلیل‌های صورت‌گرفته روی داده‌های مطالعات بزرگی مانند UK Biobank و ADNI، نشانگر DunedinPACNI توانسته ارتباط دقیقی با نشانه‌های پیری سریع، بیماری‌های مزمن و حتی خطر مرگ‌ومیر برقرار کند.
دکتر مادالینا تیواروس، استاد علوم اعصاب در دانشگاه روچستر، در این باره می‌گوید: «این یافته‌ها بسیار هیجان‌انگیز هستند. ما در حال نزدیک شدن به نقطه‌ای هستیم که می‌توانیم اسکن‌های MRI را نه فقط برای تشخیص بیماری، بلکه برای بررسی سلامت آینده مغز و بدن، آن هم سال‌ها پیش از ظهور علائم، به‌کار ببریم.»
با این حال، این فناوری هنوز در مراحل اولیه توسعه قرار داشته و برای استفاده در سطح بالینی، نیاز به بررسی‌های بیشتری در میان گروه‌های جمعیتی متنوع‌تر دارد. اکثر داده‌های اولیه از افرادی با پیشینه قومی اروپایی و یک منطقه جغرافیایی خاص به دست آمده‌اند و هنوز مشخص نیست این مدل در کودکان یا جمعیت‌های دیگر تا چه اندازه دقیق خواهد بود.
با وجود این محدودیت‌ها، متخصصان امیدوارند که DunedinPACNI در آینده‌ای نزدیک بتواند به ابزاری برای شناسایی پیری زودرس تبدیل شود و به افراد این امکان را بدهد تا با آگاهی از سرعت بیولوژیکی پیر شدن خود، زودتر دست به تغییر سبک زندگی بزنند و از بروز بسیاری از بیماری‌ها جلوگیری کنند.
دکتر اِمر مک‌سوئینی، متخصص نورورادیولوژی، در تأیید این رویکرد می‌گوید: «توانایی تصویربرداری از مغز برای درک روند پیری در کل بدن، می‌تواند نقطه عطفی در پزشکی پیشگیرانه باشد. دانستن این‌که شما سریع‌تر از دیگران در حال پیر شدن هستید، می‌تواند انگیزه‌ای قوی برای تغییر عادت‌های روزمره ایجاد کند.»
در نهایت، اگرچه این اسکن مغزی هنوز وارد درمانگاه‌ها و مراکز پزشکی عمومی نشده، اما دور از ذهن نیست که در آینده، بخشی از چکاپ‌های معمول میانسالی شود – نه فقط برای دیدن آنچه اکنون در بدن ما می‌گذرد، بلکه برای پیش‌بینی آنچه در دهه‌های آینده ممکن است رخ دهد.
ثبت دیدگاه
دیدگاه خود را درباره این مطلب بنویسید.